Bu karşılaştırmalı edebiyat çalışmasının amacı, Alevi-Bektaşi inancının en dikkate değer mitik unsurlarını tespit etmek ve bu unsurları Şah İsmail Hatai ve Pir Sultan Abdal’ın nefes ve deyişleri vasıtasıyla ortaya koymaktır. Ayrıca çalışma boyunca bu mitolojik yapının temellerinde yer alan İslam öncesi motifler de arketipçi çözümleme ile gösterilmeye çalışılmıştır.
Çalışmada, İran ve Anadolu kültür ortamları olmak üzere iki farklı kültürde aynı inançtan beslenerek dini- tasavvufi eserler veren Şah İsmail Hatai ve Pir Sultan Abdal’ın nefes ve deyişleri arketipçi ve sosyolojik çözümleme yöntemleri ile incelenmiş, iki şair ve eserleri arasındaki benzerlik ve farklılıklar üzerinde durulmuştur.
Çalışmanın sonucunda, Alevi-Bektaşi inancının farklı birçok inançtan ve kültürden etkilenerek çok katmanlı bir yapı oluşturduğu, bu yapının ise mitik yönünün oldukça güçlü olduğu tespit edilmiştir. Ayrıca incelenen nefes ve deyişlerin bu yapıyı çok net bir şekilde yansıttığı görülmüştür.
In this comparative literature study it is targeted to reveal the mythological structure of Alevi-Bektashi belief through the nefes and folk poems of Shah İsmail Hatai and Pir Sultan Abdal. Besides, the Pre-Islamıc motifs underlying on this mythological structure were tried to be determined by archetype analysis method throughout the study.
In this study the nefes and folk poems of Shah İsmail Hatai and Pir Sultan Abdal who are from different cultures –Iran and Anatolia- but giving religious –but who have given mystical works based on the same belief were analysed by archetype and sociological analysis methods and the similarities and the differences between both poets and their works were mentioned.
As a result of this study it is determined that Alevi-Bektashi belief has constituted a multilayer structure influenced from many different religions and cultures, and this structure has quite a strong mythical aspect. It has also been observed that the nefes and folk poems that examined very clearly reflect the mythical structure.
