İstanbul Türkiye’nin en büyük kenti ve birçok açıdan en önemli kentidir. Fakat fay
hatlarına yakın olmasından dolayı tarihte birçok kez yıkıcı depremlerle karşılaşmıştır.
Önümüzdeki otuz yıl içerisinde de yüzde 65 olasılıkla yıkıcı olabilecek bir deprem
beklenmektedir. Çalışmada İstanbul’un afete maruz kalma riskinin azaltılması için,
İstanbul’un ilçelerine bina güçlendirmelerinde kullanılmak üzere ayrılacak parasal
kaynağın en uygun yerlere tahsis edilmesi sağlayacak üç ayrı strateji ve bu stratejilerin
çok amaçlı matematiksel modelleri önerilmiştir. Modellerdeki parametrelerin elde
edilmesinde İstanbul Büyükşehir Belediyesi raporlarından yararlanılmıştır. Ayrıca
İstanbul’un ilçelerinin afet yönetimi açısından önem ağırlıklarının belirlenmesinde
Analitik Hiyerarşi Süreci (AHP) yönteminden faydalanılmıştır. Burada İstanbul’un
ilçeleri “Bina Stoku”, “Altyapı”, “Sosyo-Ekonomik” ve “Coğrafi ve Jeolojik Özellikler”
açılarından incelenip risk (önem) haritaları belirlenmiş ve her bir ilçenin afet yöntemi
açısından önem ağırlıkları ile her bir ilçedeki bina türlerinin önem ağırlıkları
hesaplanmıştır. Sonrasında önerilen modellerin çözüm uzaylarına bağlı olarak
literatürdeki skalerleştirme yöntemleri incelenmiş, modellerdeki amaç fonksiyonları
“Ağırlıklı toplam Yöntemi” ve “Epsilon Kısıt” yöntemleriyle skalerleştirilmiş ve
Pareto-eniyi çözümlere ulaşılmıştır. Ayrıca elde edilen Pareto-eniyi çözümlerin Veri
Zarflama Analizi (VZA) ve süper etkinlik modelleri yardımıyla sıralanabileceği
gösterilmiştir. Bunların yanında problemin doğası gereği karar vericilerin belli hedefler
belirleyebileceği düşünülmüş ve “Hedef Programlama” yöntemiyle de çözümler
aranmıştır.
Istanbul is the biggest and most important city in Turkey. However she is also an
earthquake prone city and experienced many earthquakes throughout history, and
threatened by a 65 % probability of a devastating earthquake in the next 30 years. In
this study, we propose three financial allocation strategies and their multiobjective
models for buildings reinforcement in order to reduce disaster risk in Istanbul.
Parameters of the models were obtained from the Istanbul Metropolitan Municipality
reports. Risk maps of Đstanbul and importance of districts of Istanbul in accordance to
disaster management, are determined by Analytic Hierarchy Process (AHP) including
criteria of socio-economic, building, structure, geographical and geological features,
and infrastructure and sub-criteria of these criteria. Scalarization techniques, depending
on structure of feasible region space, are investigated in the literature “Weighted Sum
Method" and "Epsilon Constraint" method are used for scalarization of objective
functions and Pareto-optimal solutions were obtained. Then, it is shown that the Paretooptimal
solutions can be ranked by Data Envelopment Analysis (DEA), and superefficiency
models. In addition to these, decision-makers can consider set specific targets
because of the nature of the problem. "Goal Programming" method, also is used for this
purpose and obtained results are discussed.
