Ekonomik entegrasyon teorisi ve Avrasya ekonomik birliği'ne üye ülkelerin Türkiye ile olan ticari-ekonomik ilişkileri üzerine ampirik bir inceleme: gravity (çekim) modeli

Abstract

Avrasya Ekonomik Birliği (AEB); 1991 yılında Sovyetler Birliği’nin dağılmasının ardından Rusya Federasyonu öncülüğünde “Coğrafi Bölge Esasına Göre” kurulmuş ve resmi olarak 2015 yılında faaliyete geçmiştir. Çalışma doğrultusunda ekonomik entegrasyon teorisinin ortaya koyduğu hipotezlerin AEB için geçerliliği tartışılırken, AEB ile Türkiye arasındaki ticari ve ekonomik ilişkilerin seyri incelenmektedir. Bu amaç doğrultusunda çalışmanın ampirik kısmında uluslararası ticaret akışlarını incelemede yaygın olarak kullanılan Gravity (Çekim) modeli aracılığıyla Türkiye ve AEB ilişkileri Birlik öncesi ve Birlik sonrası dönemi ayrı ayrı kapsayacak şekilde karşılaştırmalı olarak analiz edilmiştir. Yapmış olduğumuz çalışma sonucunda şu bulgulara ulaşılmıştır. AB benzeri bir ekonomik entegrasyon oluşturmak üzere kurulan AEB’nin henüz idari yapılanmasını tam olarak oluşturamadığı gibi; Birliğin gelişmişlik düzeyi birbirinden oldukça farklı ülkeler arasında gerçekleştirilmiş olması nedeniyle beklenmedik problemlerle karşılaşılmaktadır. Ayrıca Birliğin kuruluş amacına yönelik son yıllarda farklı görüşlerin ortaya çıkması ile; Birliğin üye ülkelerin tamamının beklentilerini karşılayamadığı görülmüştür. Rusya Federasyonu bu oluşumdan en büyük ekonomik kazancı sağlarken, Kazakistan’ın büyük ekonomik kayıplarının olduğu gözlemlenmiştir. Birliğin diğer üyelerinden Belarus’un mevcut ekonomik durumunu nispeten koruduğu; Kırgızistan ve Ermenistan’ın toplam dış ticaret hacimlerinin arttığı ancak dış ticaret dengelerinin ise bozulduğu tespit edilmiştir. Çalışmanın son bölümünde ise Türkiye ile AEB’ne üye ülkeler arasındaki dış ticaretin (2015-2019 dönemi) Gravity Modeli ile test edilmesi sonucunda şu bulgulara ulaşılmıştır. AEB’ye üye ülkelerin gelirlerindeki %1’lik artışın, Türkiye’nin bu ülkelere Birlik sonrası dönemdeki (2015) ihracatında yüzde 5.797 negatif etkisinin olduğu görülmüştür. Yine ülkeler arasındaki mesafenin %1’lik artışı; Türkiye ile AEB’ye üye ülkeler arasındaki ihracatı yüzde 15.04 pozitif yönde etkileyeceği sonucuna ulaşılmıştır. Ayrıca AEB’ne üye ülkelerin kişi başına düşen ARGE harcamalarının %1 oranında artması; Türkiye–AEB’ne üye ülkeler arasındaki ihracatı yüzde 6.811 pozitif yönde artıracaktır. Diğer taraftan AEB’ye üye ülkelerin nüfuslarında meydana gelen %1’lik artışın; (2015 sonrasında) Türkiye’nin bu ülkelere olan ihracatını yüzde 3.993 pozitif yönde etkileyeceği sonucuna ulaşılmıştır

Eurasian Economic Union (EEU); After the disintegration of the Soviet Union in 1991, "According to Geographical Region" was established under the leadership of the Russian Federation and officially became operational in 2015. In the direction of the study, the validity of the hypotheses put forward by the theory of economic integration for the EEU is discussed, while the course of commercial and economic relations between the EEU and Turkey is examined. For this purpose, in the empirical part of the study, Turkey and EEU relations were analyzed comparatively, covering the pre-Union and post-Union period separately, through the Gravity model, which is widely used in examining international trade flows. As a result of our study, the following findings were obtained: The EEU, which was established to create an economic integration similar to the EU, has not yet fully formed its administrative structure, and unexpected problems are encountered due to the fact that the Union has been realized between countries with very different development levels. In addition, with the emergence of different opinions on the purpose of the establishment of the Union in recent years, it was seen that the Union was not able to meet the expectations of all member states. While the Russian Federation provided the greatest economic gain from this formation, it was observed that Kazakhstan had great economic losses. It was determined that while Belarus, one of the other members of the Union, relatively maintained its current economic situation, the total foreign trade volumes of Kyrgyzstan and Armenia increased, but their foreign trade balances deteriorated seriously. In the last part of the study, the following findings were obtained as a result of testing the foreign trade (2015-2019 period) between Turkey and EEU member states with the Gravity Model: It was observed that 1% increase in the incomes of the member states of the EEU had a negative effect with a rate of 5.797 on Turkey's exports to these countries in the post-union period (2015). Also, it was concluded that 1% increase in the distance between countries would positively affect exports between Turkey and EEU member states at a rate of 15.04. In addition, 1% increase in R&D expenditures per capita of EEU member states would positively increase exports between Turkey and EEU member countries at a rate of 6.811. On the other hand, it was concluded that the 1% increase in the population of the EEU member countries (after 2015) would positively affect Turkey's exports to these countries at a rate of 3.993