İbn Hibban’ın Sahih’i bağlamında fiili sünnet

Abstract

Bu çalışmada, hadis kitapları arasında önemli bir yeri olan İbn Hibbân’ın “Sahîh” isimli eserinin bir bölümünü teşkil eden “Ef‘âlü’n-Nebî” kısmını inceleyerek müellifin, bu bölümde naklettiği hadislere yönelik yaptığı değerlendirmelerini tespit edeceğiz. İslâmî hükümlerin anlaşılmasında önemli bir role sahip olan fiilî sünnet’in tespit ve değerlendirilmesinde, bu çalışmanın büyük katkısı olacağını düşünüyoruz. Tez dört bölümden oluşmaktadır. Birinci bölümde, İbn Hibbân’ın hayatı, ilmî kişiliği, yaşadığı çevre, ilmî ziyâretleri dönemin önde gelen âlimlerinden aldığı dersler, yetiştirdiği öğrenciler, yazdığı eserler, kendisine isnat edilen suçlamalar, hakkında verilen sürgün ve ölüm kararı ile müellifin günümüze ulaşan eserleri ele alınmıştır. İkinci bölümde, fiilî sünnet kavramı, mâhiyeti ve çeşitleri incelenerek fiilî sünnet alanında yapılan çalışmalar hakkında kapsamlı bilgiler verilmiştir. Sünnetin tanımlanması konusunda çeşitli ilim disiplinlerinin yaptığı tarifler, Hz. Peygamber’in fiillerinin çeşitleri, fiillerin hüküm ifâde etmesi ve bağlayıcılık yönleri konusunda bu bölümde geniş bilgi verilerek konunun analaşılmasına katkı sağlanmıştır. iv Üçüncü bölümde, İbn Hibbân’ın,“Sahîh” isimli eserinde, Ef‘âlü’n-Nebî kısmına aldığı hadisler, muhtevâ yönüyle incelenerek rivâyetlerin hangi fiil çeşidinin kapsamına dâhil olduğu tespit edilmiştir. İçeriğinde birden fazla fiil çeşidi bulunan rivâyetler ise, hadis başlığından ve hadisin içeriğinden yola çıkarak ağırlıklı olarak ele alınan konuya göre belirlenmiştir. Hadislerde ifâde edilen Hz. Peygamber’in fillerinin çeşitleri belirlenerek bazı sonuçlara ulaşılmıştır. Dördüncü bölümde, fiilî sünnete işâret eden hadislerin tasnifi, tasnifte takip edilen metotlar üzerinde durulmuştur. Nevi’ başlıkları ve hadis başlıklarına yapılan isimlendirmeler incelenerek müellifin, Ef‘âlü’n-Nebî konusundaki görüş ve düşünceleri belirlenmeye çalışılmıştır. Hz. Peygamber’in fillerinin toplumun yaşayışına etkisini tespit amacıyla, rivâyetedilen hadislerin muhtevâsından yola çıkarak Medine döneminin sosyo kültürel yapısına dâir örnekler verilmiştir. Bölümün sonunda tezin genel bir değerlendirilmesi yapılarak fiili sünnetle ilgili birtakım sonuçlara ulaşılmıştır

In this study we will analyze a part of “es- Sahih” book called “Ef‘âlu’n-Nebi” and author’s evaluations on actual circumcision. We think this book have an important role in understanding Islamic provisions. This thesis consists of three chapters. In first chapter, extensive information is given about the author Ibn Hibbân’s life, education, living environment, scientific visits, lessons learned from leading scholars of the period, his works, crimes attributed to him, exile and death sentence. In second chapter, the concept of actual circumcision is analyzed. Comprehensive information are given about studies of actual circumcisions. Hadiths of “Ef‘âlu’n-Nebi” is analyzed and ordered as its concept. If there are more than one act types in hadiths, we ordered them as its title or topics. In third chapter, classifications of actual circumcision and methods of classifications are analyzed. Part titles and hadiths titles are analyzed to understand views and opinions of the author about “Ef‘âlu’n-Nebi”. Based on the content of hadiths some examples are given about socio-cultural structure in medina period. With evaluation at the end of this chapter, general evaluation of this thesis is mentioned and some determinations were made