Bu çalışmada, hadis kitapları arasında önemli bir yeri olan İbn Hibbân’ın “Sahîh”
isimli eserinin bir bölümünü teşkil eden “Ef‘âlü’n-Nebî” kısmını inceleyerek müellifin, bu
bölümde naklettiği hadislere yönelik yaptığı değerlendirmelerini tespit edeceğiz. İslâmî
hükümlerin anlaşılmasında önemli bir role sahip olan fiilî sünnet’in tespit ve
değerlendirilmesinde, bu çalışmanın büyük katkısı olacağını düşünüyoruz. Tez dört bölümden
oluşmaktadır.
Birinci bölümde, İbn Hibbân’ın hayatı, ilmî kişiliği, yaşadığı çevre, ilmî ziyâretleri
dönemin önde gelen âlimlerinden aldığı dersler, yetiştirdiği öğrenciler, yazdığı eserler,
kendisine isnat edilen suçlamalar, hakkında verilen sürgün ve ölüm kararı ile müellifin
günümüze ulaşan eserleri ele alınmıştır.
İkinci bölümde, fiilî sünnet kavramı, mâhiyeti ve çeşitleri incelenerek fiilî sünnet
alanında yapılan çalışmalar hakkında kapsamlı bilgiler verilmiştir. Sünnetin tanımlanması
konusunda çeşitli ilim disiplinlerinin yaptığı tarifler, Hz. Peygamber’in fiillerinin çeşitleri,
fiillerin hüküm ifâde etmesi ve bağlayıcılık yönleri konusunda bu bölümde geniş bilgi
verilerek konunun analaşılmasına katkı sağlanmıştır.
iv
Üçüncü bölümde, İbn Hibbân’ın,“Sahîh” isimli eserinde, Ef‘âlü’n-Nebî kısmına
aldığı hadisler, muhtevâ yönüyle incelenerek rivâyetlerin hangi fiil çeşidinin kapsamına dâhil
olduğu tespit edilmiştir. İçeriğinde birden fazla fiil çeşidi bulunan rivâyetler ise, hadis
başlığından ve hadisin içeriğinden yola çıkarak ağırlıklı olarak ele alınan konuya göre
belirlenmiştir. Hadislerde ifâde edilen Hz. Peygamber’in fillerinin çeşitleri belirlenerek bazı
sonuçlara ulaşılmıştır.
Dördüncü bölümde, fiilî sünnete işâret eden hadislerin tasnifi, tasnifte takip edilen
metotlar üzerinde durulmuştur. Nevi’ başlıkları ve hadis başlıklarına yapılan isimlendirmeler
incelenerek müellifin, Ef‘âlü’n-Nebî konusundaki görüş ve düşünceleri belirlenmeye
çalışılmıştır. Hz. Peygamber’in fillerinin toplumun yaşayışına etkisini tespit amacıyla,
rivâyetedilen hadislerin muhtevâsından yola çıkarak Medine döneminin sosyo kültürel
yapısına dâir örnekler verilmiştir. Bölümün sonunda tezin genel bir değerlendirilmesi
yapılarak fiili sünnetle ilgili birtakım sonuçlara ulaşılmıştır
In this study we will analyze a part of “es- Sahih” book called “Ef‘âlu’n-Nebi” and
author’s evaluations on actual circumcision. We think this book have an important role in
understanding Islamic provisions. This thesis consists of three chapters.
In first chapter, extensive information is given about the author Ibn Hibbân’s life,
education, living environment, scientific visits, lessons learned from leading scholars of the
period, his works, crimes attributed to him, exile and death sentence.
In second chapter, the concept of actual circumcision is analyzed. Comprehensive
information are given about studies of actual circumcisions. Hadiths of “Ef‘âlu’n-Nebi” is
analyzed and ordered as its concept. If there are more than one act types in hadiths, we
ordered them as its title or topics.
In third chapter, classifications of actual circumcision and methods of classifications
are analyzed. Part titles and hadiths titles are analyzed to understand views and opinions of
the author about “Ef‘âlu’n-Nebi”. Based on the content of hadiths some examples are given
about socio-cultural structure in medina period. With evaluation at the end of this chapter,
general evaluation of this thesis is mentioned and some determinations were made
