Edebî tefsir, kökleri Kur’ân-ı Kerîm’in nüzul dönemine kadar uzanan bir anlama yöntemidir. Kendisiyle aynı çerçevede ele alınan diğer tefsir yönelimlerinden farklı, özgün yanlar içermekte ve modern dilsel yaklaşımlara alan açması itibariyle de tefsir çalışmalarına açılım kazandırabilecek boyutlar taşımaktadır. Emîn el-Hûlî örneği merkeze alınarak, diğer temsilcilerin de katkıları çerçevesinde edebî tefsir, tanınması, tefsir geleneğindeki konumu ve işlevi açığa çıkarılması gereken bir anlama ekolüdür. Bu yaklaşım, tefsir faaliyetine birçok katkı sunabileceği gibi, tenkide açık yönler de barındırmaktadır.
Çalışmamızın birinci bölümünde edebî tefsirin tarihî köken ve referanslarını ele aldık ve i‘câz, belâgat sahasındaki çalışmalarla bağını ele aldık. Edebî yaklaşımın bu müktesebatı aşan boyutları olduğunu müşahede ettik. İkinci bölümde Emîn el-Hûlî merkezinde edebî tefsirin temel kabullerini zikrederek, Hûlî’nin bu yöntemi nasıl temellendirdiğini ortaya koyduk. Yine bu bölümde edebî tefsirin Hûlî dışındaki önemli temsilcilerinin çalışma ve görüşlerine yer verdik. Tefsirde edebî yöntemin yeni anlama usulleri ve dil çalışmaları bağlamında yerine işaret ettik. Edebî tefsirin oldukça kapsamlı bir anlama usulü ortaya koyduğunu, bununla birlikte bu usulün pratiğe aktarımı hususunda önemli zorluklar olduğunu tespit ettik. Üçüncü bölümde ise, edebî tefsir merkezli tartışma alanlarına temas ederek, bu yönde ortaya konan görüşleri etraflı bir şekilde müzakere ettik. Sonuç olarak, edebî yöntemin istifadeye açık birçok usûlî ilke barındırdığını ancak çok güçlü bir idealizasyona dayanması nedeniyle pratiğe aktarımının önünde birçok engel bulunduğunu gördük. Bunun yanında metodik çerçevenin çok geniş tutulması nedeniyle teorinin birtakım iç çelişkileri bünyesinde barındırdığını belirledik
Literary commentary is a method of understanding, whose roots go back to the era of the Quran. It contains unique aspects that are different from other tafsir orientations that are handled within the same frame, and it has dimensions that can open up to commentary studies as it opens space for modern linguistic approaches. By placing the example of Emîn al-Hûlî at the center, literary commentary is a school of meaning whose recognition, position and function in the tafsir tradition should be revealed within the framework of the contributions of other representatives. While this approach can contribute many to the tafsir activity, it also has clear aspects in criticism.
In the first part of our study, we dealt with the historical origins and references of literary commentary and discussed its connection with studies in the field of rhetoric. We have observed that the literary approach has dimensions that go beyond this acquis. In the second part, by mentioning the basic assumptions of literary commentary in the center of Emîn al-Hûlî, we revealed how Hûlî bases this method. Again in this section, we have included the works and views of the important representatives of literary tafsir except Hûlî. In the tafsir, we pointed out the place of the literary method in the context of new understanding methods and language studies. We have determined that literary interpretation presents a very comprehensive understanding method, however there are significant difficulties in the application of this method to practice. In the third part, we discussed in detail the views put forward in this direction by touching the discussion areas centered on literary commentary. As a result, we have seen that the literary method contains many procedural principles that are open to use, but that there are many obstacles to its application to practice, as it is based on a very strong idealization. In addition, we determined that the theory contains some internal contradictions due to the wide scope of the methodical framework
