Bu araştırmanın amacı ilkokul matematik ders kitaplarındaki problemlere eşlik eden görselleri işlevine ve doğasına göre incelemek ve ilkokullarda görev yapan sınıf öğretmenlerinin görsel kullanımına ilişkin görüşlerini belirlemektir.
Yöntem: Araştırma nitel araştırma desenlerinden durum çalışması modeli ile yapılmıştır. Araştırma kapsamında 2019-2020 eğitim öğretim yılında Milli Eğitim Bakanlığı tarafından önerilen ve ilkokullarda okutulan 1, 2, 3 ve 4. sınıf matematik ders kitaplarından birer adet toplamda dört ders kitabı incelenmiştir. Sınıf öğretmenlerinin görsellerin kullanımına ilişkin görüşlerini almak için altı öğretmen ile görüşülmüştür. Veri toplama aracı olarak kitap incelemesinde kitap inceleme formu ve öğretmenlerle görüşmede öğretmen görüşme formu kullanılmıştır.
Bulgular: Kitapların incelenmesi sonucunda; birinci sınıf matematik ders kitabından dördüncü sınıf matematik ders kitabına kadar kademe yükseldikçe soruların eşlik eden görsellerin bulunma oranları düşmüştür. Her bir sınıf kademesinde sorulara eşlik eden görsellerin işlevlerine göre “gerekli görsel”, doğasına göre “tek görsel” kategorisinde bulunma oranlarının daha yüksek olduğu tespit edilmiştir. Kitaplarda yapısal görsellerin ise çok düşük oranda yer aldığı tespit edilmiştir. Görsellerin daha çok alıştırma tarzı sorularda kullanıldığı görülmüştür. Öğretmenlerle yapılan görüşmelerden elde edilen ifadelerden, tüm öğretmenlerin görsellerden yararlandıkları, öğrencilerini de görsellerden yararlanmaları konusunda teşvik ettikleri sonucuna ulaşılmıştır. Ayrıca, öğretmenlerin görsellere yönelik temel bilgilerinin iyi düzeyde olduğu ve görselleri kategorize edebildikleri görülmüştür. Öte yandan, öğretmenlerin kitaplarda bulunan görselleri yetersiz buldukları, çoğu zaman konuyu anlatırken veya soruyu çözerken farklı görsellerden yararlandıkları ve görselleri farklı amaçlarla kullandıkları belirlenmiştir.
2
Sonuç ve Öneriler: Ulaşılan sonuçlar çerçevesinde, ilköğretim matematik ders kitaplarındaki görsellerin gerek nicelik gerekse nitelik bakımından daha da iyileştirilebileceği değerlendirilmektedir. Bu kapsamda, kitaplarda sorulara eşlik eden görsellerin kitapta bulunma oranları ve görsel sınıflandırmalarının dağılımı sistematik biçimde ele alınıp standardize edilebilir ve ilgisiz görsel kullanımı önlenebilir. Ayrıca, öğrencilerin ve öğretmenlerin görsellerin kullanımı konusunda eğitilmeleri, kitap yazarlarının kitaplara görsel eklerken görsellerin işlevi ve doğası bakımından bilinçli tercihler yapmaları sağlanabilir. Gelecekte yapılacak araştırmalar için ise, farklı yayınevlerine ait ders kitapları ile ortaokul ve lise matematik ders kitaplarının da görseller bakımından incelenmesi önerilmektedir
The aim of this research is to examine the illustrations accompanying the problems in primary school mathematics textbooks according to their function and nature and to determine the primary school teachers’ opinions on the use of illustrations.
Method: The research was conducted with the case study design, one of the qualitative research designs. Within the research, one book of each of the 1st, 2nd, 3rd and 4th grade, a total of four textbooks that are recommended for schools by the Ministry of National Education in the 2019-2020 academic year and currently taught in primary schools were examined. Six teachers were interviewed to get their opinions on the use of illustrations in mathematics teaching. As the data collection tools, a book review form was used in book analysis and a teacher interview form was used in interviews with teachers.
Results: As a result of examining the textbooks, we found that as the grade of textbooks goes up from the first grade to the fourth grade, the rate of inclusion of accompanying illustrations in the textbooks decreased. It was also found that the accompanying illustrations at each grade level are found to be in the category of "necessary illustration" according to their function and of "single illustration" according to their nature. The rate of inclusion of structural illustrations were found to be low. From the statements obtained from the interviews with the teachers, it was concluded that all teachers benefited from the illustrations and encouraged their students to use the illustrations. In addition, it was observed that the basic knowledge of the teachers about the illustrations was good and they were able to categorize the illustrations. On the other hand, it was determined that the teachers thought that the illustrations in the books were
4
insufficient, they often made use of different illustrations while explaining the subject or solving the question, and used the illustrations for different purposes.
Conclusion and Suggestions: Within the framework of the results obtained, it is evaluated that the illustrations in primary school mathematics textbooks can be improved in terms of both quantity and quality. In this context, the rate of the illustrations accompanying the questions in the textbooks and the distribution of illustration classifications can be systematically addressed and standardized and irrelevant use of illustrations can be prevented. In addition, it can be ensured that students and teachers are trained in the use of illustrations, and book authors can make conscious choices in terms of the structure and nature of the visuals while adding illustrations to the textbooks. For future research, it is recommended to examine textbooks of different publishing houses and secondary and high school mathematics textbooks in terms of illustrations
