XX. yüzyılda Azerbaycan-Ermenistan anlaşmazlığı

Abstract

Azerbaycan-Ermenistan arasındaki olayların temeli eski dönemlere dayanmaktadır. XIX. ve XX. yüzyılda Azerbaycan’ın en güzel topraklarına Ermenilerin yerleştirilmesi Azerbaycan topraklarının birkaç defa bölünmesi ve ahalinin katliam ve sürgün edilmesi eylemleriyle sonuçlanmıştır. Aslında Rusya ve İran arasındaki Gülistan ve Türkmençay Antlaşmas’ının kararları Ermeniler için çok uygundu. Henüz kendi devletini kuramamış olan Ermenilerin Azerbaycan’ın elverişli topraklarında yerleştirilmesi ve hızlı nüfus artışı sonucunda demografik denge bozulmuş, uygulanan provokasyon ve katliamlarla yerli ahalinin nüfusu oldukça azalmıştır. 1828 yılında %18 dolayında olan Ermeni nüfusu, Rus yönetimi tarafından davet edilen İran Ermenilerinin göçü ve I. Dünya Savaşı sırasında Osmanlı İmparatorluğu’ndan mülteci olarak gelen Ermenilerle birlikte XX. yüzyıl başında Ermeni çoğunluklu nüfusa dönüşmüştür. Savaş sonucunda Azerbaycan topraklarının yüzde 20’si Ermenistan devleti tarafndan işgal edilmiştir. Dağlık Karabağ ve 7 bölgenin işgal sürecinde (Kelbecer, Laçin, Zengilan, Gubadlı, Ağdam, Fuzuli ve Cebrayıl) isimleri değiştirilmekle birlikte, Azerbycan’a ait tarihi anıtları, kültür binaları, evleri, camileri, mezarlıkları tahrip edilmiş ve Kelbecer, Zengilan topraklarında bulunan doğal serveti yağmalanmıştır. ix Bu incelemenin amacı, Ermenilerin etnik menşei, Azerbaycan topraklarına nasıl geldikleri, yerli ahaliye karşı oluşan düşmanlık, XX. yüzyılda gerçekleştirdikleri katliam ve sürgün eyleminin nedenini ortaya çıkarmaktır. Çalışmada Dağlık Karabağ sorununun ortaya çıkışı ve bu sorunun savaşa dönüşmesi, Hocalı’da yapılan katliam ve tüm bu olayların sonucunda Dağlık Karabağ’ın işgali birçok resmi yayınlar, konu hakkında yazılmış kitap ve makalelerden yararlanılarak tarihsel bir analize tabi tutmaktır

The basis of the events between Azerbaijan and Armenia dates back to ancient times. The settlement of Armenians in the most beautiful lands of Azerbaijan in the 19th and 20th centuries resulted in the repeated division of Azerbaijani lands and the massacre and exile of the population. In fact, the decisions of the Gulistan and Turkmenchay Treaty between Russia and Iran were very appropriate for the Armenians. As a result of the rapid population growth and the settlement of the Armenians, who could not establish their own state yet, in the favorable lands of Azerbaijan, the demographic balance deteriorated, and the population of the local population decreased considerably due to the provocations and massacres. The Armenian population, which was around 18% in 1828, turned into an Armenian majority population at the beginning of the XX century, with the immigration of Iranian Armenians invited by the Russian administration and the Armenians who came as refugees from the Ottoman Empire during World War I. As a result of the war, 20 percent of Azerbaijani lands were occupied by the Armenian state. During the occupation of Nagorno-Karabakh and 7 regions (Kelbecer, Lachin, Zengilan, Gubadli, Aghdam, Fuzuli and Cebrayil), the names were changed, historical monuments belonging to Azerbaijan, cultural buildings, houses, mosques, cemeteries were destroyed and their graves were destroyed and the natural wealth found in the land of Kelbajar, Zangilan was plundered. xi The aim of this study is to reveal the ethnic origin of the Armenians, how they came to Azerbaijan, the hostility against the local people, the reason for the massacre and exile they carried out in the XX century. In the study, the emergence of the Nagorno-Karabakh problem and the transformation of this problem into war, the massacre in Khojaly and the occupation of Nagorno-Karabakh as a result of all these events, are subject to a historical analysis by using many official publications, books and articles written on the subject