XVI. asır aşk mesnevilerinde edebi tasvirler

Abstract

Bu gerçekten hareketle, XVI. asrın ihtişamının dilin kullanımındaki etkisini incelemek amacıyla bu tez çalışmasında, Leylâ ile Mecnûn, Yûsuf ve Zelîhâ, Şem„ ü Pervâne, Gül ü Bülbül, Gül ü Nevrûz, Hüsrev ü Şîrîn, Şîrîn u Şûrîye, Vâmık u Azrâ, Salâmân u Absâl, Veyse vü Râmin, Hüsn ü Dil, Hayâl ü Yâr, Şâh u Gedâ ve Mihr ü Mâh isimli eserler, tasvir bağlamında tetkik edilmiştir. Eserlerin çeşitli ana ve alt başlıklar altında incelenmesinde, ilk kez bu asırda kullanıldığı tespit edilen kavram ve mefhumlar örnekleriyle yorumlanmaya çalışılmıştır. Tespit edilen yenilik ve özgün söylemler çalışmanın hedefine ulaştığının bir göstergesi olmuştur. Tez içerisinde tetkik bölümünün öncesinde, XVI. asır hakkında genel bilgiler içeren bölümün devamında, aşk mesnevilerinin içeriğine dair hususlar ifade vii

edilmiştir. Bunun dışında tasvirin temelini oluşturan edebi sanatlar hakkında örneklerle bilgi verilmiş, çalışmaya konu olan eserlerin özetleri de tetkik bölümünün öncesinde yer almıştır. XVI. asra kadar yazılmış mesnevilerdeki edebî tasvirlerin incelenmesini içeren eserin örnek alındığı bu tez çalışmasında, tespit edilen yenilikler örnek eser ile mukayese sonucunda ortaya konulmuştur. Çalışma boyunca tetkik ve tespit edilen mefhumlar, dil ve anlatım alanındaki değişim ve gelişimi ifade etmesi sebebiyle önem taşımaktadır. Tespitler neticesinde, XVI. asır edebiyat dilinin gücü hakkında bilgi edinmek mümkün olmuştur. Önceki dönemler hakkında yazılan eserin bir devamı niteliğinde olan çalışmanın, XVI. asır sonrası çalışmalar için de örnek teşkil etmesi çalışmanın

The Turkish masnavi tradition, which has completed its development since the 15th century, gives birth to its most beautiful works in 16th century, as a result of the great imagination and high language ability of the poets. The fact that the genre which enables poets to show their talents via literary descriptions is especially lyrical masnavi, has been essential in the selection of works. In 16th century, there was a great development in every aspect so it has been considered in this study in terms of presenting the development and change in language. Language, which is a living being, is a matter of fact shaped according to the period in which it is spoken or written. Based on this fact, in this thesis study, the works named Leylâ ile Mecnûn, Yûsuf ve Zelîhâ, ġem„ ü Pervâne, Gül ü Bülbül, Gül ü Nevrûz, Hüsrev ü ġîrîn, ġîrîn u ġûrîye, Vâmık u Azrâ, Salâmân u Absâl, Veyse vü Râmin, Hüsn ü Dil, Hayâl ü Yâr, ġâh u Gedâ and Mihr ü Mâh have been studied in the context of description, in order to analyze the effects of the magnificence of the 16th century in language. In the analyzing of the works under various headings and subtitles, the concepts and contexts that were discovered to be used for the first time in this century have been tried to be interpreted with examples. Original statements and innovations indicates that this study has reached its goal. The matters about the content of love masnavi has been mentioned before the examination part of the thesis, after the part that includes general information about ix the 16th century. Except this, it has been given information with the examples about the literary arts that form the ground of the description and the summaries of the works that are the topics of the study have been also included before the examination part. In this thesis study, which takes as an example of the work that includes the examination of literary descriptions in masnavi written until the 16th century, the innovations discovered, produced by comparing with the sample work. The concepts examined and determined during the study are important because of the fact that they express the change and development in the field of language and expression. With the determinations, it has possible to get information about the power of the literary language of the 16th century. It is one of the unreported aims of the study that the study, which is a follow-up work written about the previous periods, also sets a good example for the studies after the 16th century