Consumption; rather than meeting a need, nowadays has started to carry symbolic meanings such as happiness, satisfaction, pleasure and gaining respect. Moreover sudden, uncontrolled and impulsive shopping behaviors have also started to become widespread. It is stated that consumption patterns such as impulse buying, hedonic and conspicuous consumption which are consumption patterns seen in postmodern era, and compulsive buying initially provide satisfaction and happiness to the consumer, but then create negative feelings such as sadness, guilt and regret.
From this point of view, in this study, it is aimed to examine the relationship between impulse buying, hedonic and conspicuous consumption, compulsive buying and post-purchase regret over consumers who does online shopping. In addition, the online shopping habits and demographic characteristics of the participants were tried to be determined in this study.
Five different scales from the literature were used for the measurement of research variables and a total of 54 questionnaires were answered by 437 participants online.
vi
Exploratory and Confirmatory Factor Analysis were used for the validity and reliability analyzes of the scales in the questionnaire, regression analysis was used to determine the relationship between the variables, and independent samples t-test and analysis of variance (ANOVA) were used to determine the differences in terms of demographic variables.
The results of the research revealed that all three of the impulse buying, hedonic and conspicuous consumption patterns have a positive and significant relationship with compulsive buying and post-purchase regret. In addition, it has been determined that there is a positive and significant relationship between compulsive buying and post-purchase regret. Research results also revealed that compulsive buying has a full mediator effect on the relationship between impulsive buying, hedonic and conspicuous consumption, and post-purchase regret. The results of the research also include findings regarding the differences in demographic characteristics of the variables in the model
Tüketim davranışının bir ihtiyacı karşılamaktan öte mutluluk, tatmin, haz alma, saygınlık kazanma gibi sembolik anlamlar taşımaya başladığı günümüzde, çoğu zaman ani, kontrolsüz ve dürtüsel şekilde gerçekleşen alışveriş davranışları da yaygınlaşmaya başlamıştır. Postmodern dönemde yaygınlaşan tüketim şekilleri arasında olan plansız satın alma, hedonik ve gösterişçi tüketim ile son yıllarda farklı disiplinlerde çokça çalışılmaya başlanmış olan kompulsif (takıntılı) satın alma gibi tüketim şekillerinin başlangıçta tüketiciye tatmin ve mutluluk sağlasa da sonrasında üzüntü, suçluluk ve pişmanlık gibi olumsuz duygular yarattığı ifade edilmektedir.
Buradan hareketle bu çalışmada, çevrim içi alışveriş yapan tüketicilerde plansız satın alma, hedonik ve gösterişçi tüketim, kompulsif satın alma ve alışveriş sonrası pişmanlık arasındaki ilişkinin incelenmesi amaçlanmıştır. Bunun yanı sıra katılımcıların çevrim içi alışveriş alışkanlıkları ve demografik özellikleri de belirlenmeye çalışılmıştır.
iv
Araştırma değişkenlerinin ölçümü için literatürde yer alan beş farklı ölçek ve toplam 54 sorudan oluşan anket, çevrim içi olarak 437 katılımcı tarafından yanıtlanmıştır. Ankette yer alan ölçeklerin geçerlilik ve güvenilirlik analizleri için Açıklayıcı ve Doğrulayıcı Faktör Analizinden, değişkenler arası ilişkinin belirlenmesi için regresyon analizinden ve demografik değişkenler açısından farklılıkların tespiti için bağımsız örneklem t-testi ve varyans analizinden (ANOVA) faydalanılmıştır.
Araştırma sonuçları plansız satın alma, hedonik ve gösterişçi tüketim şekillerinin üçünün de kompulsif satın alma ve alışveriş sonrası pişmanlık ile pozitif yönlü anlamlı bir ilişkisi olduğunu ortaya koymuştur. Bunun yanı sıra, kompulsif satın alma ve alışveriş sonrası pişmanlık arasında da pozitif yönlü anlamlı bir ilişki olduğu tespit edilmiştir. Araştırma sonuçları ayrıca plansız satın alma, hedonik ve gösterişçi tüketim ile alışveriş sonrası pişmanlık ilişkisinde kompulsif satın almanın tam aracılık etkisinin olduğunu ortaya koymuştur. Bu sonuçlara ek olarak araştırma sonuçları, araştırma modelinde yer alan değişkenlerin demografik özellikler açısından farklılıklarına ilişkin de bulgular içermektedir
