Her türlü otoriteye karşı gelme anlamı içeren isyan kavramı şiddet barındıran,
toplumsal düzenin alt üst edildiği sosyolojik ve siyasal bir olaydır. Toplumsal düzene
duyulan memnuniyetsizlikten doğar ve var olan otoriteyi devirerek, insanların
kendine yeni bir iktidar araması amacında ilerler. İsyan, ihtilal ve darbe kavramları
her ne kadar birbirinden farklı anlamlar içerse de özünde hükümet değişikliğiyle
sonuçlanan siyasal olaylardır.
Osmanlı İmparatorluğu‟nun siyasi tarihinde kitlesel isyanlar sıklıkla baş
gösterir. Örneğin padişahın ve devletin koruyucusu olan yeniçeriler sık sık isyan
ederler. Bu isyanlardan bazıları taht değişikliği ile sonuçlanır. Sultan Abdülaziz‟in
devrilmesi Türk siyasi tarihine ilk askerî darbe olarak geçer. II. Abdülhamit‟e karşı
düzenlenen 31 Mart Vakası ise yine bir iktidar değişikliği ile sonuçlanan siyasi
olaydır.
Toplumların ve milletlerin kolektif bilinçlerinin oluşmasında isyanlar önemli
bir yer tutar ve bu kolektif bilinç de Türk romanına yansımıştır. Türk romanının
doğduğu Tanzimat döneminden itibaren yazarlar tarihe yönelmiş, Osmanlı dönemi
isyanları ise özellikle Cumhuriyet döneminden itibaren popüler roman konusu hâline
gelmiştir. Popüler tarih romanlarına ilgi gösteren Cumhuriyet dönemi yazarları
eserleriyle bu döneme ışık tutarlar. Başta Reşad Ekrem Koçu, Turhan Tan, Bekir
Büyükarkın, Kemal Tahir olmak üzere hemen pek çok yazar Osmanlı isyanlarını
konu edinmiştir.
v
Bu çalışma, Yakınçağ Osmanlı dönemi diye adlandırılan 1789-1909 yılları
arasında çıkan isyanları, darbeleri ve bunların sonucunda yaşanan iktidar
değişikliklerini konu edinen romanları inceleyerek isyanların Türk romanına
yansımasını ve bir tema olarak roman estetiğimiz içindeki derinliğini ve yerini tespit
etmeyi amaçlamaktadır
The concept of rebellion, which means oppose to all kinds of authorities, is a
sociological and political event in which violence and social order are turned upside
down. It arises from dissatisfaction with the social order and, by overthrowing the
current authority and it is intended for people to look for new power. Although the
concepts of rebellion, revolution and coup have different meanings, they are in
essence political events that result in a change of government.
Mass riots often occur in the political history of the Ottoman Empire. For
example, the janissaries who are the protectors of the sultan and the state often rebel.
Some of these rebellions result in a change of thrones. The overthrow of Sultan
Abdülaziz was the first military coup in Turkish political history. The March 31 case
against Abdülhamit II is also a political event that resulted in a change of power.
Rebellions take an important place in the formation of collective
consciousness of societies and nations, and this collective consciousness is reflected
in the Turkish novel. Since the tanzimat period when the Turkish novel was born,
writers have turned to history, and ottoman revolts have become the subject of
popular novels, especially since the Republican period. Republican writers who show
interest in popular historical novels shed light on this period with their works. Many
writers, initially Reşad Ekrem Koçu, Turhan Tan, Bekir Büyükarkın, Kemal Tahir,
took Ottoman rebellions as their subjects.
This work aims to determine the depth and place of the rebellions in our
novel aesthetics as a theme by examining the novels about the riots, coups and the
vii
resulting power changes between 1789 and 1909, which are called the Near Ottoman
period
