Eski Uygurcada belirsizlik ifade eden çokluk sözcükleri

Abstract

Dillerdeki çokluk kategorisinin belirlilik ve belirsizlik olmak üzere iki ayrı bağlamda değerlendirilebildiği görülür. Her dil, kendi içinde mevcut ifadeyi genişletebilmek için miktar sözcüklerini kullanarak belirsizliğe ulaşmıştır. Bu durum aslında zaman içerisinde insanoğlunun somut düşünceden soyut düşünceye ulaşması ile açıklanabilir. Herhangi bir düşünceyi aktarırken bazen duyulan abartma isteği, zorunlu görülen bir durumun insanlara olumsuz boyutlarını belirtme isteği ya da kutsal olduğu kabul edilen ulaşılamaz bir varlığı veya durumu ifade etmek gibi artırılabilecek farklı unsurları işaretlemek için diller belirsiz çokluk kavramlarını kullanmıştır. Konuşucular sayılamayan veya sayılamayacak kadar çok olan şeyleri ifade edebilmek için bu sözcüklere ihtiyaç duymuştur. Çokluk sözcüklerinin belirsizleşmesi sentaktik yapı içerisinde hem morfolojik yollarla hem de semantik yollarla meydana gelebilir. Bazı dillerde belirsiz çokluk adlardan meydana gelirken bazı dillerde daha çeşitli türetme yöntemleri ile meydana getirilmiştir. Eski Uygurcada incelenen metinlerde belirsiz çokluk sözcükleri oluşturulurken farklı türetme yöntemleri kullanılmıştır. Dilbilimsel teoriler incelendikten sonra Eski Uygurcadaki belirsiz çokluk sözcükleri ayrıntılı olarak ifade edilmiştir. Bu çalışmanın amacı belirsiz çokluk sözcüklerinin ne olduğunu, nasıl oluştuğunu ve geliştiğini ortaya koymaktır. Aynı zamanda bu sözcüklerin sentaktik yapıdaki işlevleri gösterilmeye çalışılmıştır. Eski Türkçenin diğer evrelerindeki Orhon Yazıtları, Kutadgu Bilig gibi metinlerden de yararlanılmıştır. Eski Uygurca döneminde çeviri faaliyetlerinin çok olmasından da kaynaklı olarak belirsiz çokluk sözcüklerinin oldukça fazla olduğu görülmüştür

It is seen that the category of plural in languages can be evaluated in two different contexts: definiteness and indefiniteness. Each language has reached indefiniteness by using quantity words in order to expand the existing expression within itself. This situation can actually be explained by reaching of human beings from concrete thinking to abstract thinking over time. Languages used indefiniteness plural concepts that can be augmented, such as the desire to exaggerate sometimes felt when conveying any thought, the desire to indicate the negative aspects of a situation deemed necessary or to express an inaccessible entity or situation that is considered sacred. Speakers needed expressing uncoubtable or too many things counted this words. The indefinite become of the plural words can ocur both in morphological and semantic ways within the syntactic structure. While some languages consist of indefinite plural nouns, other languages have more varied derivation methods. Different derivation methods were used by creating indefinite plural words in the texts analyzed in Old Uyghur. After examining linguistic theories, the indefinite plural words in Old Uyghur were expressed in detail. The aim of this study is to reveal what indefinite plural words are how they are formed and developed. At the same time, the functions of these words tried to be shown in syntactic structure. In other phases of Old Turkish were also used in texts such as Orkhon Inscriptions, Kutadgu Bilig. Due to the high number of translation activities in Old Uyghur period, it was observed that there were a lot of indefinite plural words