Ferîdüddîn Attâr’ın Mantıku’t-tayr mesnevisinin Anadolu sahasındaki ilk
manzum çevirisi 13. yüzyılın ikinci yarısı ile 14. yüzyılın ilk yarısında yaşamış olan
Gülşehrî tarafından yapılmıştır. Mesnevi, Kemal Yavuz tarafından 2007 yılında
Gülşehrî’nin Mantıku’t-Tayr’ı (Gülşen-nâme) -Metin ve Günümüz Türkçesine
Aktarma- adıyla iki cilt hâlinde yayımlanmıştır. Çalışmamızda Kemal Yavuz’un eserin
altı nüshasına dayanarak hazırladığı -e kitap metni esas alınarak transkripsiyonu
yapılmış, mesnevinin bağlamlı dizin ve işlevsel sözlüğü oluşturulmuştur. 4438
beyitten oluşan mesnevide 45.121 sözcük kullanılmış; her birinin mânâsı, metnin
bağlamı içerisinde kazandığı anlamı ile birlikte verilmiştir. Mesnevinin sözcük
kadrosu incelenmiş; sözcük türleri, kalıp ifadeler, Arapça ibâreler, atasözleri,
deyimler, duâ ifadeleri, âyetler, hâdisler ve kelâm-ı kibârlar tespit edilmiştir.
Tez üç ana bölüm ve bir ekten oluşmaktadır. Birinci bölümde Gülşehrî’nin
hayatı ve eserlerine değinilmiştir. İkinci bölümde Mantıku’t-tayr mesnevisinin
incelemesine yer verilmiştir. Bu bölüm kapsamında hikayelerinin geniş özeti yapılarak
mesnevinin motif yapısı irdelenmiştir. Bunların yanı sıra İslamiyet öncesi unsurlara
yer verilmiş, mesnevide kullanılan metaforlar belirlenmiş ve mesnevideki metaforik
anlatımın tahlili yapılmıştır. Tezin son bölümü ise mesnevinin dil ve üslup
incelemesini içermektedir. Bu bölümde mesnevinin kelime kadrosu ve kelime grupları
incelenmiş; bunların eserdeki kullanım şekilleri dil ve üslup özellikleri yönünden ele
alınmış ve mesnevide geçen edebî sanatlara yer verilmiştir. Tezin ek kısmı ise bağlamlı
dizin ve işlevsel sözlükten oluşmaktadır. Çalışmanın bağlamlı dizin bölümünde
eserdeki sözcükler, alfabetik madde başları altında toplanarak sözcüğün kullanım
sıklığı mesnevinin hangi bölümünde ve mısraında yer aldıysa bunların kaydı
tutulmuştur. İşlevsel sözlük aşamasında ise bağlama göre değişen mânâlar tespit
edilmiştir
The first poetical translation of Ferîdüddîn Attâr's Mantıku't-tayr mathnawi in
the Anatolian field was made by Gülşehrî, who lived in the second half of the 13th
century and the first half of the 14th century. The mathnawi was published in two
volumes by Kemal Yavuz in 2007 under the name Gülşehrî's Mantıku't-Tayr (Gülşennâme)
-Text and Contemporary Turkish Translation. In our study, a translation was
made based on the e-book text prepared by Kemal Yavuz based on six copies of the
work, and a contextual index and functional dictionary of the mathnawi were created.
In the masnavi, which consists of 4438 couplets, 45.121 words are used; the meaning
of each is given together with the meaning it acquires in the context of the text. The
vocabulary of the mathnawi has been examined; word types, formulaic expressions,
Arabic phrases, proverbs, idioms, prayer expressions, verses, hadiths and aphorisms
were determined.
The thesis consists of three main chapters and an appendix. In the first part,
Gülşehri's life and works are mentioned. In the second part, the analysis of Mantıku'ttayr
mathnawi is given. Within the scope of this section, the motif structure of the
mathnawi was examined by making a broad summary of their stories. In addition to
these, pre-Islamic elements were included, the metaphors used in the mathnawi were
determined and the analysis of the metaphorical expression in the mathnawi was made.
The last part of the thesis includes language and style analysis of mathnawi. The last
part of the thesis includes language and style analysis of mathnawi. In this section, the
vocabulary and word groups of the mathnawi are examined; the way they are used in
the work is discussed in terms of language and stylistic features, and the literary arts
in the mathnawi are included. In the contextual index part of the study, the words in
the work were collected under the headings of alphabetical articles, and the frequency
of use of the word was recorded in which part and line of the mathnawi. In the
functional dictionary stage, meanings changing according to the context were
determined
