Bazı çörekotu (Nigella sativa L.) populasyonlarının tarımsal özellikleri

Abstract

Bu çalışma, 2009 yılı bahar yetiştirme döneminde Eskişehir Osmangazi Üniversitesi Ziraat Fakültesi deneme tarlalarında yürütülmüştür. Tesadüf blokları deneme desenine göre 3 tekerrürlü olarak kurulan denemede 10 farklı çörekotu popülasyonunda verim, verim öğeleri ve kalite özelliklerinin belirlenmesi amaçlanmış, özellikler arasındaki doğrudan ve dolaylı ilişkiler saptanmıştır.Araştırmada ele alınan özelliklere ilişkin verilerle yapılan varyans analizlerinde, popülasyonlar arasında çoğu özellik bakımından istatistikî olarak önemli farklılıklar saptanmıştır. Denemede popülasyonların biyolojik verimi 1.8-3.4 g, bitki boyu 16.6-25.2 cm, toplam dal sayısı 3.1-4.6 adet/bitki, toplam kapsül sayısı 5.6-9.2 adet/bitki, kapsül çapı 1.1-1.3 cm, kapsüldeki tohum sayısı 60.5-94.2 adet/kapsül, kapsüldeki tohum ağırlığı 0.240- 0.319 g/kapsül, bitkide tohum sayısı 317.0-589.5 adet/bitki, tek bitki verimi 1.02-1.74 g, tohum verimi 90.533-188.133 kg/da, 1000 tane ağırlığı 1.21-2.62 g, uçucu yağ oranı %0.05-0.40, ham yağ oranı % 19.51- 26.34, ham yağ verimi 18.78-41.08 kg/da, ilk çiçeklenme süresi 55-70 gün, % 50 çiçeklenme süresi 69-92 gün ve vejetasyon süresi 110-117 gün arasında değişen değerler göstermiştir.En yüksek verim 188.133 kg/da ile 10 no'lu (Kozluca Beldesi, Burdur) popülasyondan, en yüksek ham yağ verimi 41.08 kg/da ile 2'nolu (Küre, Söğüt, Bilecik) popülasyondan, en yüksek uçucu yağ oranı % 0.40 ile 2'nolu (Küre, Söğüt, Bilecik) popülasyondan alınmıştır. Uçucu yağın bileşiminde % 67.7 timokinon, % 8.4 karvakrol, % 2.3 p-simen, % 1.9 terpinen-4-ol, % 4.8 junipene, % 0.6 longipinen ve % 0.5 bornil asetat bulunmuştur. Yağ asitleri incelendiğinde en yüksek yağ asidi linoleik asit (% 39.20-43.74) olarak tespit edilmiştir. Bunu oleik asit (% 33.41-37.75) takip etmiştir.

This study was carried out in the experimental field of Faculty of Agriculture, Eskisehir Osmangazi University of Eskişehir during spring season of 2009 under rainfed condition. Ten local population were used in the research. The experimental design was randomized block design with three replications.Data on the characteristics of the study dealt with the analysis of variance, statistically significant differences were found between populations in terms of all the features. The average values of cultivars was changed between 1.8-3.4 g for biological yield; 16.6-25.2 cm for plant height; 3.1-4.6 for number of primary branches per plant; 5.6-9.2 for number of capsule per plant; 1.1-1.3 cm for capsule diameter; 60.5-94.2 for number of seed per capsule; 0.240- 0.319 g for seed weight per capsule; 317.0-589.5 for number of seed per plant; 1.02-1.74 g for seed yield per plant; 90.533-188.133 kg/da for seed yield; 1.21-2.62 g for 1000 seed weight; 0.05-0.40 % for essential oil rate; 19.51-26.34 % for crude oil rate; 18.78-41.08 kg/da for crude oil yield; 55-70 days to flowering; 69-92 days to 50 % flowering; 110-117 days to maturity.In this study, the highest yield was obtained from Kozluca Town, Burdur population (188.13 kg/da), the highest oil yield from Küre, Söğüt, Bilecik population (41.08 kg/da), the highest ratio of essential oil from Küre, Söğüt, Bilecik population (0.40 %). Essential oil components were 67.7 % thymoquinone, 8.4 % carvacrol, 4.8 % junipene, % 2.3 p-cymen, 1.9 % 4-Terpineol, 0.6 % longipinene, 0.5 % bornylacetate. Of the unsaturated fatty acids of fixed oil, the predominant fatty acid was linoleic acid (39.20-43.74 %) followed by oleic acid (33.41-37.75 %).