Mensur Hayr-âbâd

Abstract

Bu yüksek lisans tezinin konusu, Nâbî'nin, İranlı şair Ferîdü'ddîn-i Attâr'ın İlâhî-nâme'sindeki bir hikâyeyi genişleterek ve ona yeni bölümler ekleyerek meydana getirdiği bir aşk ve bu aşka bağlı bir serüvenin manzum olarak anlatıldığı bir hikâye olan Hayr-âbâd'ın ilk kez bu çalışmayla gün ışığına çıkarılan ve aynı yüzyılda bilinmeyen bir yazar tarafından edebî dille ve hikâyedeki olayların akışına bağlı kalınarak düz yazıya aktarılmış biçimi olan Mensur Hayr-âbâd'dır.Çalışmanın başlangıç aşamasında başlıca üç amacı vardı: Mensur Hayr-âbâd'ın bilinmeyen yazarını ve yazılış tarihini tespit etmek, edebî değerini belirlemek ve bilinen tek yazması bulunan eserin olabildiğince doğru okunmuş bir çevriyazısını hazırlamak. Tez, başlangıçtaki bu amaçlar doğrultusunda üç bölüm hâlinde düzenlenmiştir:?1. Bölüm?de asıl konuya hazırlık olmak üzere Nâbî'nin Hayr-âbâd'ı tanıtılmış; Attar'ın söz konusu hikâyesi ile Hayr-âbâd arasında mevcut ilişki üzerinde durulmuş ve ayrıca Attâr'ın hikâyesinin tercümesi ile Hayr-âbâd'ın genişçe bir özeti verilmiştir.?2. Bölüm?de tezin asıl konusu olan Mensur Hayr-âbâd çeşitli yönleriyle ele alınmış ve incelenmiştir. Bu bölümde Mensur Hayr-âbâd tanıtılmış; eserin ?mukaddime(=önsöz)?sinde verilen oldukça değerli bilgilerden hareketle eser üzerinde bazı değerlendirmelerde bulunulmuştur. Ayrıca bölümde, yazarı ve yazılış tarihi bilinmeyen eserin karanlıkta kalan bu iki yönü, metindeki bir iki ipucundan yararlanılarak aydınlatılmaya çalışılmış; bu konularda tahminî bazı sonuçlara da ulaşılmıştır. Bölümde ele alınan son konu san'atlı bir dille ve müsecca' olarak kaleme alınmış bir eser olan Mensur Hayr-âbâd'ın edebî değeri ve Türk edebiyatındaki yeridir.Tezin ?3. Bölüm?ü Mensur Hayr-âbâd'ın çevriyazısına ayrılmıştır. Bu çevriyazıda eserin tek nüsha oluşu ve bu tek nüshanın da bozuk bir nesihle istinsah edilmiş olmasının doğurduğu bütün güçlüklere rağmen, yer yer Nâbî'nin hâlâ yazma hâlinde bulunan Hayr-âbâd'ının bir nüshasından da yararlanmak suretiyle mümkün olduğu kadar doğru tespit edilmiş bir metninin ortaya konulmasına çalışılmıştır.

The subject of this thesis includes a prose text on love and adventures related to it, Mensur Hayr-âbâd, a unique text, enlighted with this work fort he first time, written by an unknown author depending on Nabi's story Hayr-âbâd, which is an expanded version of the work of the Iranian Poet Ferîdüddîn-i Attâr, İlahi-name.The purpose of this study is as follows: To determine the author and the date of Mensur Hayr-âbâd; to determine its literary values; and to prepare a comprehensive and correct transcription of this unique. Drawing on this line, this thesis includes three chapters:Chapter one provides a background for the study of Mensur Hayr-âbâd including an introduction to Nabi's Hayr-âbâd, a discussion on the relation between the target text and Attar's İlahî-nâme, and and an extended summary and the translation of Hayr-âbâd.Chapter two includes a multi dimensional analysis of Mensur Hayr-âbâd. It provides an introduction to Mensur Hayr-âbâd, an evaluation based on the preface of the text and detection of the author and the date of the text following some clues inspected in the text. The last part of this chapter is a discussion on the literary value of the text in terms of Turkish literature, written with ryhme and figures of speech.Chapter three is devoted to the transcription of Mensur Hayr-âbâd. Altough there are problems and difficulties related to the inscription of this unique text, it is aimed at presenting a complete transcription using Nabi's Hayr-âbâd, a hand manuscript text.