The key to remain independent as much as possible from the viewpoint of the
energy potential, which is effective in social improvement and development of the
countries, is to build up own national resources as far as possible. In Turkiye, the main
natural energy resource is the coal. To increase the coal production existing reserves
must be functioned at their maximum efficiency optimum, via the productivity
improving works.
The productivity can be increased by the efficient use of the resources. Many
different types of analyses have been developed for the usage of firms and companies to
dispose their resources more efficiently. In this study, use of the Data Envelopment
Analysis (DEA) has been evaluated to be the more appropriate one because of its
superiorities. Besides, the effect of non-discretionary factors on the development of
efficiency and productivity are mentioned. The efficiency of eight lignite enterprises of
the Turkish Coal Enterprises are determined by using the Banker-Morey (1986) and
Fried-Lovell (1996) and Muniz (2002) models that take non-discretionary factors into
account. Banker-Morey model is analyzed only on the certainty assumption, however
Fried-Lovell and Muniz model attracted attention into some uncertainties of the mining
sector and examined both in certainty assumption, and in the risk and the uncertainty
environment. By the assistance of the achieved sensitivity analyses, some
recommendations are made to unsuccessful enterprises. GAMS (General Algebraic
Modeling System) program is used to solve the linear decision models that form the
basis of the analyses.
As a result of the study, efficiency averages of the examined enterprises are
founded as 100 % via the Banker and Morey model on the certainty assumption.
However Fried-Lovell and Muniz model, in which efficiency values of the units are
tried to be fixed by taking different conditions formed by uncontrollable inputs into
account, efficiency average of the same enterprises are founded as 85,7 %. Besides, it is
determined that the model is more advantageous than the Banker and Morey model as it
presents detailed information about the cause of the inefficiency, i.e. non-discretionary
factors or technical inefficiency.
In the risk and uncertainty environment, probable values of non-discretionary
parameters are determined by the Monte Carlo simulation method. When these values
are evaluated in the Fried-Lovell and Muniz model have a efficiency average of 86,5 %
and it is observed that the results are not much different than the results of the certainty
suggestion.
Ülkelerin kalkınmasında ve toplumsal gelişiminde etkili olan enerji potansiyeli
açısından olabildiğince bağımsız kalabilmenin anahtarı, kendi öz kaynaklarını
geliştirmeleridir. Ülkemizde de enerjinin ana kaynağı olan kömürün üretiminin
artırılabilmesi için mevcut rezervlerin verimlilik arttırıcı çalışmalarla optimum şekilde
işletilmesi gerekmektedir.
Verimlilik artışı kaynakların etkin kullanımı ile sağlanabilmektedir. Etkinlik
değerlendirmesinde birçok analiz geliştirilmesine rağmen sahip olduğu üstünlükler
sebebiyle Veri Zarflama Analizi’nin (VZA) kullanılması uygun görülmüştür. Ayrıca
verimlilik ve etkinlik gelişiminde kontrolümüz dışındaki faktörlerin de etkili olduğuna
dikkat çekilerek Türkiye Kömür İşletmeleri (T.K.İ.) Kurumuna ait sekiz adet linyit
işletmesinin etkinlikleri, kontrol edilemeyen faktörleri göz önünde bulunduran, BankerMorey (1986) modeli ile Fried-Lovell (1996) ve Muniz (2002) modeli kullanılarak
belirlenmiştir. Banker-Morey modeli, sadece belirlilik varsayımında analiz edilirken,
Fried-Lovell ve Muniz modeli madencilik sektörünün içinde bir takım belirsizlikler
barındırdığına dikkat çekilerek hem belirlilik varsayımında hem de risk ve belirsizlik
ortamında incelenmiştir. Yapılan duyarlılık analizleri ile başarısız olan işletmelere
önerilerde bulunulmuştur. Analizlerin temelini oluşturan doğrusal karar modellerinin
çözümünde GAMS (General Algebraic Modeling System) paket programı
kullanılmıştır.
Yapılan çalışmalar sonucunda; belirlilik varsayımında incelenen işletmelerin
etkinlik ortalaması Banker ve Morey modelinde % 100, kontrol edilemeyen girdilerin
oluşturduğu farklı koşulları dikkate alarak ünitelerin etkinlik değerlerini düzeltilmeye
çalışan Fried-Lovell ve Muniz modelinde % 85,7 olarak bulunmuştur.
Ayrıca bu modelin işletme etkinsizliklerinin kontrol edilemeyen faktörlerden mi, yoksa
teknik etkinsizlikten mi kaynaklandığı konusunda ayrıntılı bilgi vermesi sebebi ile daha
avantajlı olduğu belirlenmiştir.
Risk ve belirsizlik ortamında, kontrol edilemeyen parametrelerin olasılıklı
değerleri Monte Carlo benzetim yöntemi ile belirlenmiştir. Elde edilen bu veriler FriedLovell ve Muniz modelinde değerlendirildiğinde % 86,5’lik etkinlik ortalaması ile
sonuçların belirlilik varsayımında ulaşılan sonuçlardan çok da farklı olmadığı
gözlenmiştir.
