Shakespeare’in eserleri on sekizinci yüzyılda başlayıp on dokuzuncu yüzyılda
yaygınlaşarak hemen hemen tüm Avrupa dillerine çevrilmiştir. 1880’li yıllarda
gerçekleşen Türkçeye ilk iki Shakespeare oyun çevirisi Hasan Sırrı’nın, sırasıyla
Merchant of Venice çevirisi olan Venedik Tâciri (1884) ve The Comedy of Errors
çevirisi olan Sehv-i Mudhik’idir. Bu çalışmanın amacı, Türkçeye söz konusu ilk
Shakespeare oyun çevirilerinde Hasan Sırrı’nın Shakespeare alımlamasını ortaya
çıkarmaktır.
Kültürlerarası metin ve yazar alımlamasına eğilen bu çalışmanın yöntemi,
Alımlama Estetiği’nin okur ve metin arasında kurduğu ilişkiyi okur ile metnin
kültürleri arasındaki ilişkinin kuramına dönüştüren başlıca edebiyat kuramcısı E. D.
Hirsch Jr.’un “Faulty Perspectives” adlı çalışmasına dayanmaktadır. Türkçeye ilk
Shakespeare dramatik çeviri metinlerinde Hasan Sırrı’nın Shakespeare okuması
çeviri uyum tablolarından yararlanarak çözümlenmiştir. Çalışma ayrıca, incelemeye
öncül olarak ilk çevirilerin yer aldığı filolojik ortamı betimlemekte, ilgili tüm
metinlerin zaman dizim ve bibliyografyasını kurarak incelemektedir.
Bu çalışmanın sonucunda, stilistik özelliklere dikkat etmesi, karakterleri
kimliklerine uygun şekilde konuşturması ve sözdizimiyle Hasan Sırrı’nın
Shakespeare’in aslına sadık kaldığı, çeviride atladığı ve değiştirdiği yerlerde ise keyfi
bir seçim yapmadığı, yaptığı seçimlerin orijinal metin ile aktarıldığı
dönem arasındaki edebî ve kültürel ilişkileri inceleyen bir yaklaşıma konu olduğu
görülmüştür.
Starting with the eighteenth century and gaining momentum in the nineteenth,
Shakespeare’s works were translated virtually into all European languages. The first
two dramatic Shakespeare translations into Turkish, made in the 1880s, are Hasan
Sırrı’s Venedik Tâciri (1884) and Sehv-i Mudhik (1887), translations respectively
of The Merchant of Venice and The Comedy of Errors. The purpose of this study
is to analyze Hasan Sırrı’s Shakespeare reception in these first dramatic translations
into Turkish.
The method of this study, which pursues understanding of the intercultural
reception of text and author, is derived from reception theory with particular
emphasis on E. D. Hirsch Jr.’s “Faulty Perspectives” as Hirsch is one of the
prominent literary theorists to have transformed the relationship between reader and
text, which Reception Aesthetics had described in individualistic terms, into the
theory of the relationship between the reader’s and author’s respective cultures.
Hasan Sırrı’s reading of Shakespeare in the first dramatic Shakespeare translations
into Turkish is analyzed with the aid of concordance tables. The study also describes
the philological milieu of the first translations, and analyzes all related texts by
constructing their chronological order and establishing bibliographical information.
The study concludes that Hasan Sırrı remained faithful to Shakespeare’s
original as evinced by his close attention to stylistic features, characterization, and
Shakespearean diction. While a close comparative analysis of origin and target
texts has shown that the translator indeed omitted certain parts of text or altered
them, such preferences were never arbitrary and directly reveal the crux of the
literary and cultural relationships between the original text and the translator’s
nineteenth-century culture.
