Osmanlı zirai sektörünün kapitalist dünya pazarlarına eklemlenmesi:1844-45 bölgesel karşılaştırma

Abstract

This study was put down on paper as an economic history research based on the registries that are coded as finance (maliye), revenue (varidat), and gains (temettuat) (ML. VR. TMT) in the Prime Ministry Ottoman Archives. By utilizing the data obtained from documents that date back to 1844-45 on trade center rural, such as Smyrna and Salonika and hinterland rural of Ottoman Empire, this study quantifies the dimensions and process of Ottoman agriculture sector’s articulation to the capitalist world markets. The main question to be analyzed by the study may be formulized as follows: Were the trade region rural and hinterland rural articulated to the capitalist world market together or was it only the trade region rural that were articulated? From the mentioned question forth, in this study, two sample groups were formed by selecting a total of 10 villages, (375 households) five from the hinterlands of each trade cities, i.e. Smyrna and Salonika, and 10 villages (434 households) from Akşehir rural, which is a hinterland. The data related to profession, wealth, income and tax structures of the villages in the samples were gathered in the tables found in Appendix 1 and Appendix 2 with the intermediation of transcription of the documents on gains census conducted in the years 1844-45. The data shown in Appendix 1 and Appendix 2, Gini coefficients and standard deviations that are related to the income distribution, wealth distribution and tax structures of sample groups were calculated through economic theory and sta- ix tistical tools. Furthermore, the income and ownership distributions of the samples were introduced with the intermediation of Lorenz curve and scatter plot. The mentioned calculations were made so as to test the articulation dimensions of the samples to the capitalist world markets. In the study, by comparing the two sample groups in the abovementioned 4 categories, the fact that the regions were articulated to the capitalist markets or not was put forward comparatively in the context of their similarities and differences. The obtained results will shed light on a continuing, known and complicated debate and the problematic of the regionalism of the commercialization of the Ottoman agriculture sector.

Bu çalışma Başbakanlık Osmanlı Arşivleri’nde yer alan maliye, varidat, Temettuat kodu (ML. VR. TMT) defterlere dayanılarak bir iktisat tarihi çalışması olarak kaleme alınmıştır. 1844–45 yıllarına ait Osmanlı’nın Đzmir ve Selanik gibi ticaret merkezi kırsalları ile iç bölge kırsallarına ilişkin belgelerden elde edilen veriler kullanılarak, Osmanlı zirai sektörünün kapitalist dünya pazarlarına eklemlenme boyutu ve süreci kantifiye edilmeye çalışılmıştır. Çalışmada çözümlenmek istenen temel soru; Osmanlı Devleti’nin ticaret bölge kırsalları ile iç bölge kırsalları birlikte mi yoksa yalnızca ticaret bölgesi kırsalları mı kapitalist dünya pazarlarına eklemlenmiştir şeklinde formüle edilebilir. Söz konusu problemden hareketle bu çalışmada, Đzmir ve Selanik gibi ticari şehirlerin hinterlandından beşer köy toplam 10 köy (375 hane), bir iç bölge olan Akşehir kırsalından da 10 köy (434 hane) alınarak, iki örneklem grubu oluşturulmuştur. Oluşturulan örneklemlerde yer alan köylere ait meslek, servet, gelir ve vergi yapılarına ilişkin veriler; 1844–45 yıllarında yapılan temettuat sayımlarına ait belgelerin transkripsiyonu sonucu elde edilerek, Ek 1 ve Ek 2’de yer alan tablolarda toplulaştırılmıştır. Ek 1 ve Ek 2’de gösterilen veriler, iktisat teorisi ve istatistik bilimlerinin araçları kullanılarak, örneklem gruplarının gelir dağılımı, servet dağılımı ve vergi yapılarının Gini katsayıları ve standart sapmaları hesaplanmıştır. Bunun yanında Lorenz eğrisi ve serpilme diyagramı yardımıyla örnek- vii lemlerin gelir ve mülkiyet dağılımları ortaya koyulmaya çalışılmıştır. Söz konusu bu hesaplamalar örneklemlerin kapitalist dünya pazarlarına eklemlenmesinin boyutlarını test etmek amacıyla yapılmıştır. Çalışmada her iki örneklem grubu sözü edilen 4 kategoride karşılaştırmaya tabi tutularak bölgelerin benzerlik ve farklılıklar bağlamında, kapitalist pazarlara eklemlenip eklemlenmedikleri karşılaştırmalı olarak ortaya koyulmaya çalışılmıştır. Elde edilen sonuçlar yapıla gelen bildik ve çetrefilli bir tartışmaya ışık tutarak, Osmanlı zirai sektörünün ticarileşmesinin bölgeselliği problematikine ışık tutacaktır.