Bu çalışma Tekman (Erzurum) güneybatısındaki yaklaşık 430 km2’lik bir alanın jeolojisi ve bu alanda yer alan sıcak su kaynaklarının hidrojeokimyasal özelliklerinin değerlendirilmesini kapsamaktadır.
Çalışma alanında temel birim olarak Hınıs Metaofiyoline ait peridotitler bulunmaktadır. Bu temel birimin üzerine tektonik uyumsuzlukla Tersiyer’e ait kaba kırıntılı, kireçtaşı, ince taneli sedimanter birimler ve volkanik kayaçları içeren birimler gelmektedir. Bu birimler birbirleriyle düşey ve yanal geçişlidirler. Bu birimlerin üzerine diskordansla Miyosen ve Pliyosen yaşlı volkanitler gelmektedir. Tüm bu birimlerin de üzerine yine açısal uyumsuzlukla Kuvaterner yaşlı traverten, yamaç molozu ve alüvyon gelmektedir. İnceleme alanında en belirgin faylar, sahanın hemen güneybatısında yer alan Kuzey Anadolu ve Doğu Anadolu fay zonlarına paralel özellikler gösteren doğrultu atımlı faylar olup, genel uzanımları kuzeydoğu-güneybatı ve kuzeybatı-güneydoğudur. Sıcak sular bu fayların etkisiyle yüzeye çıkmaktadır.
İnceleme alanındaki Adilcevaz formasyonu uygun eklem, kırık ve çatlak sistemleriyle rezervuar kayaç özelliği taşırken, Miyosen yaşlı volkanitler, altere olmamış, düşük poroziteli yapısıyla örtü kayaç özelliğindedir. Isıtıcı kütle ise, sahadaki tek volkanik çıkış olan Bingöl Dağı’nın lavlarının çıktığı mağma odası olarak değerlendirilmiştir. Kuvaterner birimleri akifer özelliği taşımaktadır.
Su örneklerinden yapılan analiz sonuçlarına göre çalışma alanındaki sıcak sular iki ayrı hidrokimyasal fasiyeste olup, Çerme ve Ilıpınar kaynakları Na-Cl’lü, diğer sular Ca-Mg-HCO3’lü su tipindedir. İnceleme alanındaki sularda yapılan izotop analiz değerlerine göre soğuk sular ve Yiğitlerdeki sıcak su örneği aynı kökenli ve sığ dolaşımlı olup Kiğıhamzan, Meman, Gökoğlan ve Çerme kaynakları da aynı kökenli sulardır. Ayrıca tüm sular meteorik kökenli olup, trityum değerlerine göre Çerme suları derin dolaşımlı, Yiğitler sıcak suyu ve soğuk sular sığ dolaşımlı sular olarak yorumlanmıştır. İnceleme alanındaki sıcak suların yüzeye çıkış sıcaklıkları 29-57 0C arasında değişmektedir. Uygulanan çeşitli jeotermometre yöntemleri ile hesaplanan hazne kaya sıcaklıkları Çerme için 160-170 0C, Gökoğlan ve Kiğıhamzan için 100-110
0
C arasında değişmektedir. Ayrıca silis-entalpi grafiğine göre Ilıpınar ve Çerme sularına soğuk sular karışmaktadır. Tüm bu verilere dayanarak bölgede GökoğlanKiğıhamzan’dan Çerme’ye doğru artan (yaklaşık 160 0C) yüksek entalpili bir jeotermal rezervuardan söz edilebilir.
This study contains geological and hydrochemical assestment approximately 430 km2 area that located in the southwest of Tekman near Erzurum.
In the study area the oldest unit is peridotite belong the Hınıs Metaophiolite. After the units that Tertiary aged the limestone, sedimentary rocks and volcanic rocks cover this basement unit. These Tertiary units are crossing each others as perpendicular and horizontally. The Miocene and Pliocene units cover these units with discordance. Finally the Qaternary units that the youngest units in the stratigraphy cover with discordance all the units.
The Adicevaz formation is the reservoir rock with its agreeable joint, crack and fissure systems in the study area. And the volcanites that Miocene aged are the cover rocks that have undestroyed stracture and low porosity. Also the heater mass is the magma chamber of Bingöl Mountain lavas. Alluvium is the other important unit, among the geological formation in the study area.
The major faults in study area are seem parallel to the North Anatolian and East Anatolian fault zones that are important strike slip fault zones Southwest of the study area. Their directions are NE-SW and NW-SE. The hot springs in the study area are come out to surface by the influence of these faults.
According to analysis of these thermal and cold waters, there are two types of waters in the study area. Na-Cl in Çerme and Ilıpınar thermal waters and Ca-Mg-HCO3 are other thermal waters.
According to isotopes analysis results in study area the cold waters and Yigitler thermal waters have the same origin and they have shallow cycle. Kiğihamzan, Meman, Gökoğlan and Çerme thermal waters have the same origin too. Çerme thermal water has deep cycle. Also the richment of the 18O isotope value in Ilıpınar sample reveals a reservoir that has high enthalpy. Also all water sample have meteoric origin. In the study area the thermal springs have 29-57 0C temperatures in surface. With some various geothermometer methods in Çerme, the reservoir rock temperature is estimated 160-170 0C, in Gökoğlan and Kiğıhamzan is 100-110 0C. According to all these results we can say that there is a resevoir that has high enthalpy (approximately 160 0C) from Gökoğlan- Kiğıhamzan to Çerme.
