Kavalalı Mehmet Ali Paşa İsyanı ve Mısır meselesi

Abstract

Osmanlı İmparatorluğu’nda yaşayan diğer zümrelerden daha fazla ayrıcalık sahibi olan Rumlar, XVIII. yüzyıla kadar Osmanlı yönetimi altında yaşamaktan büyük bir memnuniyet duymuşlardı. Ancak XVIII. yüzyılın ikinci yarısından itibaren özellikle Fransız İhtilali’nin yaydığı milliyetçilik akımının etkisiyle bu durum değişti ve Rumlar özellikle kendilerine karşı Avrupalı devletlerin beslediği sempatiyi görünce Osmanlı İmparatorluğu’na karşı bağımsızlık mücadelesi başlattı. Rumların 1821 yılında Eflak ve Boğdan’da başlattıkları ayaklanmayı bastıran Osmanlı Devleti, Mora’da Rumlara karşı aynı başarıyı gösteremedi.

Sultan II. Mahmut Mora’daki isyanı bastıramayacağını anlayınca, daha önce Mısır’da büyük yararlılıklar gösteren valisi Kavalalı Mehmet Ali Paşa’dan yardım istedi. Bab-ı Ali’nin, Mora’daki isyanı bastırması karşılığında Mehmet Ali Paşa’ya Mora ve Girit valiliklerini vaat etmesine karşın, Avrupalı devletlerin müdahalesiyle isyan Osmanlı Devleti’nin ümit ettiği gibi sonuçlanmadı.

Mora isyanından kazançlı çıkamayan Mehmet Ali Paşa, Mora isyanındaki hizmetlerine ve masraflarına karşılık Osmanlı Devleti’nden Suriye’nin kendisine verilmesini istedi. Osmanlı Devleti’nin bu isteği kabul etmemesi üzerine, kayıplarını telafi etmek isteyen Mehmet Ali Paşa, 1831 yılında oğlu İbrahim Paşa komutasındaki bir orduyu Suriye üzerine sevk etti. Böylece Osmanlı Devleti yeni bir sorunla, Mısır Meselesi’yle karşı karşıya kaldı. Bu isyana tek başına karşı koyamayacağını anlayan iv Osmanlı Devleti, Rusya’nın yardım teklifini kabul etmek zorunda kaldı. Ancak bu yardım ve arkasından Rusya ile imzalanan Hünkar İskelesi Antlaşması, Avrupalı devletlerin Osmanlı Devleti’nin iç işlerine daha fazla karışmasına neden oldu.

Kavalalı Mehmet Ali Paşa isyanı 15 Temmuz 1840’ta toplanan Londra Konferansı ve arkasından 13 Temmuz 1841’de ilan edilen Mısır Valiliği İmtiyaz Fermanı ile çözümlendi. Buna göre, Mısır valiliği babadan oğula geçmek suretiyle Mehmet Ali Paşa’ya verildi. Böylece Osmanlı Devleti, Akdeniz’de stratejik öneme sahip olan en zengin eyaletlerinden biri üzerindeki etkisini kaybetmiş oluyordu.

The Greeks (The Rums) of the Ottoman Empire lived gladly and comfortably under the Ottoman rule having more privileges than the other social groups until the XVIIIth century. However, from the second half of the XVIIIth century on, this situation changed due to the nationalist trend caused by the French Revolution. Having observed the sympathy by the European countries to their nation, the Greeks started to struggle towards their independence. Although the Ottomans have crushed the rebellion by Rums in 1821 in Eflâk and Boğdan, they have been unsuccessful against the Greeks in Mora.

As soon as he understood that he would not be able to crush the rebellion, Sultan Mahmut II asked for help from Mehmet Ali Pasha of Kavala, whom he had greatly benefited as his governor-general in Egypt. Bâb-ı Âli had promised Mora and Girit to Mehmet Ali Pasha; but because of the European countries’ intervention in it, the rebellion did not come to an end in a way the Ottoman Government preferred.

Having not been gainful out of the rebellion in Mora, Mehmet Ali Pasha wanted to compensate it by landing Syria, and an army commanded by his son İbrahim Pasha attacked this country. Hence, the Ottoman Government came across a new problem: the Egyptian question. Not being able to crush this revolt either, Ottoman Government had to accept Russian help. However, this help and the vi following Hünkar İskelesi Treaty concluded with Russia have caused more intervention of European countries to the internal affairs of the Ottoman Government.

The rebellion of Mehmet Ali Pasha was resolved via the London Conference held on July 15, 1840 and the Decree of Privilege of the Governorship of Egypt (Mısır Valiliği İmtiyaz Fermanı) announced on July 13, 1841. The governorship of Egypt was bestowed upon Mehmet Ali Pasha on the condition that it would pass from father to son. With this, Ottoman Government lost the effect upon one of their richest provinces which had a strategic importance in the Mediterranean.