Halil B. Ahmed'in Kitabü'l-Ayn'da hadisle istişhadı

Abstract

Halil b. Ahmed, Arap dili alanında çığır açan bir kişidir. Zor şartlarda çölde fasih Arapça konuşanları dinlemiş ve eserlerini oluşturmuştur. Çalışmalarını yaparken, diğer ilimlerden istifade ettiği gibi Hadis ilminden de faydalanmıştır. Ancak alanı dil olan bir âlimin hadislerden nasıl faydalandığını ortaya koymak önemlidir. Çünkü onun yaşadığı dönem ve hadislerle iştigali mühimdir. Bu hem yaşadığı dönemi ve yeri hem de hadise yaklaşımı göstermesi bakımından önemlidir. Ayrıca yaşadığı yerden çok fazla çıkmayan birinin hadis kaynakları nelerdir, kendinden sonrakilere nasıl etki etmiştir. Tezde, öncelikle Kitâbü’l-ayn’da tarama yaparak hadislerle istişhad noktasında deliller toplanmıştır. Halil b. Ahmed’in hadislerle iştigalinin nasıl olduğu etraflıca tespit edilmiştir. Örneklerin fazlaca olmasından dolayı örneklem metodu uygulanmıştır. Çünkü bütün rivayetleri ayrı ayrı ele almak ve değerlendirmek mümkün değildir. Anacak biz örneklem yöntemiyle incelediğimiz rivayetlerin haricindekilerin tahriçlerini dipnotlarda yaptık. Buradaki amaç hem tahrici yapmak hem de incelenen rivayetleri ve onların daha sonraki dönemde geçtiği kaynakları tespit etmektir. Halil b. Ahmed’in yaşadığı dönemde hadis kitabı bazında bir tespit yapabilmek temel kitapların henüz yazılmamasından hareketle mümkün değildir. Halil b. Ahmed’den hemen sonra yaşayan muteber hadis kitabı yazarları ve yazdıkları eserler bazında rivayetlerin sıhhat tespiti yapılmıştır. Halil b. Ahmed’in kendinden sonrakilere etkisi üzerinde de durulmuş, hadisleri aldığı vi ravilerin büyük oranda yaşadığı bölgeden, etki ettikleri ise daha çok sözlük sahibi ve garibü’l-hadis âlimleri olduğu görülmüştür

Halil b. Ahmed is a groundbreaking person in Arabic language area. In difficult conditions he listened to fasih Arabic speakers and created his works. While doing his works, he benefited both from other sciences and hadith science. But it is important to present how a scholar in linguistic area benefited from hadith. Because the time he lived and his dealing with hadith are important. This is important for both the time and place he lived and shows his approach to hadith. Also what are the hadith resources of a person who didn’t go out much from where he had lived, how he affected others after himself. In thesis, first of all evidences have been collected in ıstishhad with hadith point by scanning Kitabü’l-ayn. It has been thoroughly identified how Halil b. Ahmed engaged in hadiths. Sampling method has been applied due to the large number of samples. Because it is not possible to deal and evaluate all the rumors separately. But we have done the expulsion except the rumors that we analyzed by sampling method with footnotes. The aim here is both to do the expulsion and to determine the analyzed rumors and the sources they mentioned in the next period. In the time of Halil b. Ahmed, making a determination on the basis of hadith book was not possible as the basic books hadn’t been written. Accuracy detection of credible hadith book writers living just after Halil b. Ahmed and rumors on the basis of their writings are detected. It is focused on the effect of Halil b. Ahmed to the others after him and it is seen that the transmitters from whom he took hadith were mostly from his living area but those he affected were mostly dictionary owners and Gharib al-hadith scholars.