Bu araştırmanın amacı; Türkiye'deki devlet üniversitelerinde görev yapan akademisyenlerin görüşlerine göre yükseköğretim kurumlarındaki hesap verebilirlik uygulamalarını ve akademik özgürlükleri değerlendirmektir. Bu araştırmada ilişkisel tarama modeli kullanılmıştır. Araştırmada “Yükseköğretim kurumlarında hesap verebilirlik ölçeği” ile “Akademik özgürlük ölçeği” olmak üzere iki ölçme aracı kullanılmıştır. Ölçme araçlarını geliştirme sürecinde açımlayıcı ve doğrulayıcı faktör analizleri yapılmıştır.
Araştırmanın evreni Türkiye’deki yükseköğretim kurumlarında görev yapan 141.674 akademisyenden oluşmaktadır. Araştırmanın örnekleminde ise tabakalı örnekleme yöntemi ile seçilen 12 devlet üniversitesinde görev yapan 790 akademisyen yer almaktadır.
Akademisyenler yükseköğretim kurumlarında hesap verebilirlik uygulamalarını ve akademik özgürlükleri ortalamanın altında değerlendirmişlerdir. Akademisyenlerin yükseköğretim kurumlarında hesap verebilirliğe ilişkin görüşleri arasında cinsiyet ve unvan değişkenine göre anlamlı bir farklılık saptanmazken, yaş değişkenine göre finansal ve açıklama alt boyutlarında anlamlı bir farklılık saptanmıştır.
Akademisyenlerin yükseköğretim kurumlarında hesap verebilirlik ile ilgili görüşleri arasında üniversite ve üniversitenin kuruluş yılı değişkenlerine göre tüm alt boyutlarda anlamlı bir farklılık saptanmıştır.
Akademisyenlerin Türkiye’deki akademik özgürlüklere ilişkin görüşleri arasında cinsiyet değişkenine göre anlamlı bir fark saptanmazken, yaş ve unvan değişkenlerine göre araştırma ve önem alt boyutlarında anlamlı bir farklılık saptanmıştır. Akademisyenlerin akademik özgürlüklere ilişkin görüşleri arasında üniversite ve üniversitenin kuruluş yılı değişkenlerine göre tüm alt boyutlarda anlamlı bir farklılık saptanmıştır. Yükseköğretim kurumlarında hesap verebilirlik ile akademik özgürlükler arasında pozitif yönde anlamlı bir ilişki bulunmuştur. Yükseköğretim kurumlarında hesap verebilirliğin akademik özgürlüklerin % 45’ini yordadığı saptanmıştır. Bu araştırmada Türkiye’deki yükseköğretim kurumlarındaki hesap verebilirliğin ve akademik özgürlüklerin yetersiz olduğu sonucuna varılmıştır. Türkiye'deki yükseköğretim kurumlarının, Türk eğitim sisteminin yapısına uygun, akademik özgürlükleri koruyan, orijinal bir hesap verebilirlik mekanizmasına ihtiyacı vardır. Yükseköğretim kurumları akademik özgürlükleri koruyan ve hesap verebilen kurumlar olarak gelişim gösterebilir.
The purpose of this study is to evaluate accountability practices and academic freedom in the higher education institutions based on the views of academics who are employed in state universities in Turkey.
Correlational Survey Model was used in this study. In the study, two assesment instruments were used, the first one was “Scale of Accountability in Higher Education Institutions” and the second one was “Scale of Academic Freedom.” During the development of the assesment instruments, exploratory factor analysis and confirmatory factor analysis were carried out. The universe of the study consists of 141.674 academics who are employed the higher education institutions of Turkey. In the sample of the study, there are 790 academics working in 12 state universities and chosen via stratified sampling method. Academics evaluated the accountability practises and academic freedom in the higher education institutions below the average. While no significant correlation has been found among the views of the academics on accountability in higher education based on gender and rank, a significant difference was found in the sub -dimensions of financial and explanation based on age. Among the views of the academics on accountability in higher education institutions, a significant difference was found in all of the sub-dimensions, based on universities and establishment date of the universities.
While no significant correlation was found among the views of academics on academic freedom in higher education institutions based on gender. A significant difference was found in the sub-dimensions of research and importance. Among the views of the academics concerning accountability, a significant difference was found in all sub-dimensions based on universities and establishment date of the universities.A significant positive correlation was found between accountability and academic freedom in higher education institutions. Accountability explains 45 % of the variation in academic freedom. In this study, accountability and academic freedom levels in this sample of Turkish Higher Education Institutions were found to be relatively low. Higher Education Institutions in Turkey need an original accountability system which is compatible the overall structure of our education system and which protects academic freedom. Higher education instituions need to develop accountability and have academic freedom.
