Türk ve uluslararası vergi hukukunda daimi işyerine kazanç atfedilmesi

Abstract

Daimi işyerine kazanç atfedilmesi, uluslararası vergi hukukun en tartışmalı ve ve en eski konularından birisidir. Yabancı teşebbüsler, kaynak ilkesi gereği, faaliyette bulundukları ülkelerde yalnızca daimi işyerleri aracılığı ile elde ettikleri kazançlar üzerinden vergilendirilebilirler. Bu bakımdan, kaynak devlette bir daimi işyerinin bulunup bulunmadığı, eğer daimi işyeri bulunuyorsa ona atfedilecek kazancın belirlenmesi kaynak devlet tarafından alınacak vergi tutarını doğrudan etkilemektedir. Bu durum, aynı zamanda ikamet devletinin vergi gelirlerini de etkilemekte, hatta kurumların vergi planlama stratejilerinin de gözden geçirilmesine sebep olabilmektedir. Bu açıdan bakıldığında daimi işyerine kazanç atfedilmesine ilişkin yaklaşımlar, bir tarafında kaynak devleti, bir tarafında ikamet devleti ve bir tarafında da özellikle çok uluslu şirketlerin içinde bulunduğu mükellef gruplarının yer aldığı bir mücadeleye konu olmaktadır. Bu mücadelede devletlerin ve mükelleflerin dışında, OECD gibi uluslarüstü organizasyonların da konuya yaklaşımı ve çalışmaları belirleyici olabilmektedir. Bu çalışmada daimi işyeri kavramının tanımı, gelişimi, uluslararası vergi hukuku ile devletlerin içi hukuku arasında nasıl ilişki kurulduğu, özellikle dijitalleşme ile birlikte gelişen yeni iş yapma modelleri karşısında devletlerin vergilendirme yetkilerinin kaynak ve ikamet devleti olarak nasıl etkilendiği gibi hususlar ile OECD Yaklaşımı olarak bilinen OECD’nin 2010 yılında yayınladığı Rapor’da bulunan hususlara yer verilmiştir. iii Diğer taraftan, Türk vergi hukukunda daimi işyerine kazanç atfedilmesi konusu da çalışmamızın odak noktalarından birisini oluşturmaktadır. Türkiye’nin iç hukukunda daimi işyerine kazanç atfedilmesi, dar mükellef kurumların vergilendirilmesi konusuna denk gelmektedir. Türk vergi hukukunda daimi işyerine ilişkin düzenlemeler OECD ülkelerine kıyasla daha dar kapsamlı ve geliştirilmesi gereken düzenlemeler olarak nitelendirilmektedir. Ayrıca, çalışmada Türkiye’nin taraf olduğu vergi anlaşmalarında daimi işyerine kazanç atfedilmesine ilişkin kuralların Model Anlaşmalardan ve birbirlerinden hangi hususlarda farklılaştığı da inceleme konusu yapılmıştır. Son olarak, bu çalışmada, OECD Yaklaşımı ile getirilen düzenleme ve değişiklik önerilerinin OECD Model Vergi Anlaşması ve genel olarak anlaşma hukukuna etkilerine ve daimi işyerine kazanç atfedilmesine ilişkin sorunların çözümünde yeterli olup olmadığına değinilmiştir

The attribution of profits to the permanent establishments is one of the most controversial and oldest issues of international tax law. Foreign enterprises can only be taxed on the earnings they earn through permanent establishments in the countries in which they operate, in accordance with the principle of resource taxation. In this regard, determining whether there is a permanent establishmet in the source state and if there is a permanent establishment, the earnings to be attributed to it will directly affect the tax amount to be collected by the source state. This situation also affects the tax revenues of the state of residence and may even cause the tax planning strategies of the institutions to be reviewed. From this point of view, approaches to attributing profits to the permanent establishment are the subject of a tug-of-war struggle including the source state on one side, the state of residence on the other and taxpayer groups involving multinational companies on the other. In this struggle, besides states and taxpayers, the approach and studies of supra-state organizations such as OECD can be determinant. The definition of the concept of permanent establishment, its development, how it establishes a relationship between international tax law and the domestic law of the states, how the taxation powers of states are affected as a source and country of residence, especially in the face of new business models developed with digitalization, and the regulations in the Report published by OECD in 2010 which is known OECD Approach are given in this study. v On the other hand, the issue of profit attribution to permanent establishments in Turkish tax law is also within the scope of the study. The regulations of permanent establishment in Turkey's domestic law is more narrow and undeveloped as compared to other OECD countries. Attribution of profits to permanent establishments in Turkish tax law coincides with the taxation of limited taxpayer institutions. How to determine whether the rules for differentiation in tax treaties to which Turkey is a party to the earnings attributable to a permanent establishment is one of the aims of this study. Finally, the effects of the regulations and amendment proposals brought by the OECD Approach to the OECD Model Tax Treaty and treaty law in general and whether they are sufficient in solving the problems related to attribution of profits to the permanent establishment is given in this study