Bu tez çalışması, İbnu’l-Ḥācib’in (ö. 646/1249) el-Kāfiye isimli eseri üzerine şerḥ çalışması yapan Raḍī Esterābādī (ö. 686/1287) ve İṣāmuddin İsferāyīnī’nin (ö. 945/1538) şerḥlerinin, naḥiv metodolojisi yönünden mukayesesini amaçlamaktadır. Naḥiv kaynaklarıyla ilgili literatür taraması yapılarak hazırlanan bu çalışma; giriş, üç ana bölüm ve sonuçtan oluşmaktadır.
Giriş bölümünde, araştırmanın kapsamıyla ilgili bilgiler, naḥiv usulü ve naḥiv ilmi tarihinin gelişimi hakkında bilgi verilmektedir.
Birinci bölüm; İbnu’l-Ḥācib, Raḍī ve İṣām’ın hayatı, ilmî yönleri, eserlerinin ele alındığı kısımdır.
İkinci bölümde, el-Kāfiye’nin şarihlerinden Raḍī ve İṣām’ın naḥiv ilmindeki yerine, yaşadığı dönemlerdeki sosyopolitik ve kültürel durumlara, naḥiv ekollerine, naḥiv istişhâdına yaklaşımlarına, naḥiv metotlarına ve naḥiv metodolojilerini etkileyen konulara yer verilmiştir.
Üçüncü bölümde ise, Raḍī Esterābādī’nin Şerḥu’r-Raḍī ‘ale’l-Kāfiye ile İṣāmuddin İsferāyīnī’nin Şerḥu İṣām ‘ale’l-Kāfiye isimli eserleri, konularına göre tasnif edilerek her iki şerḥ arasında naḥiv metodolojisi açısından kıyaslama yapılmıştır.
v
Sonuç bölümünde; iki şarih arasındaki mukayese ve değerlendirmeler ışığında bu çalışmada ulaşılan bulgulara yer verilmiştir. Her iki ierḥteki ‘kelime, merfûlar, mansûblar, mecrûrlar ve tevâbiden oluşan temel naḥiv konuları mukayese edilmiştir. Şarihler, temel konularda genellikle hemfikir olmakla birlikte İṣām, ayrıntılarda Raḍī’ye karşı çıkmıştır. Raḍī, Şiî ve Mu‘tezile mezhebine, İṣām’ın da Hanefî ve Eş‘arî mezhebine mensubiyeti açısından ikisinin de beslendiği ve dayandığı kaynaklar, naḥiv kurallarına ve şevâhidine bakış açısı, yorum farklılıkları, aralarındaki ihtilâfın temel sebepleri arasındadır.
Her iki eser, yazıldığı dönemden günümüze kadar, yüzyıllardır Arap dili ve öğretimi alanında ders kitabı olarak okutulmuş, dilciler tarafından müracaat edilen kaynaklar arasında yer almıştır
This dissertation aims to compare the annotation works of Raḍī Astrābādhī (Died 686/1287) and Isāmuddin Isferāyīnī (Died 945/1538) on Al-Kāfiyat, written by Ibn al-Hājib (Died 646/1249) in terms of methodologies of nahiw (syntax). The present study was conducted by doing a literature review on the nahiw of Arabic and it consists of an introduction, three main sections, and a conclusion. The Introduction section provides information about the scope of the study as well as the methodology and history of nahiw. The first section deals with life stories, scientific contributions and works of Ibn All-Ḥācib, Raḍī and İṣām. The second section is concerned with the positions of Raḍī and İṣām who annotated Al-Kāfiyat in the field of nahiw, sociopolitical and cultural situations of their times, nahiw schools, approaches to testimonials provided for nahiw, as well as the issues affecting nahiw methods and methodologies. As for the third section, it categorizes Sharh Al-Raḍī Li-Kafiyat and Sharh Al-Isam Li-Kafiyat in terms of the units covered in these works and then makes a comparison between them considering nahiw methodology. The data obtained from the comparison and evaluation of the two annotators in question are presented in the conclusion part. In particular, the words used in their annotations are compared considering the basic nahiw issues of marfu’, mansûb and majrur, and tawabi. While they mostly agree on the basic issues, Isām raises objections to Raḍī as
vii
far as the details are concerned. What accounts for this disagreement appears to be the fact that Raḍī was Shiite and Mu’tazila while Isām was Hanafi and Ash’ari, and that they had differing viewpoints and divergent comments on nahiw rules and testimonials. Both of these works have been used as coursebooks ever since they were written and have gained favor with linguists interested in nahiw
