İslam hukuk usulünde mefhumu’l-muhalefenin mahiyeti ve delil oluşu

Abstract

İslam Hukuk Metodolojisi’nin önemli konularından olan lafızların taksîminde Mütekellimîn usûlcülerin bazı hususlarda görüş ayrılıkları bulunmaktadır. Bu fikir ayrılıklarının arka planını anlama isteği, tezimizin konusu olan mefhûmu’l-muhâlefeyi inceleme konusu yapmamızın başlıca sebebidir. Bu bağlamda tezimizin amacı, özellikle ilk dönem İslam hukuk usûlcülerinin konuya dair görüşlerini incelemek suretiyle söz konusu kavramın fakihler tarafından nasıl anlaşıldığını ortaya koymaktır. Tezimizde öncelikle usûlcüler tarafından mefhûmu’l-muhâlefenin hangi sınıflandırma içerisinde yer aldığında değindik. Daha sonra mefhûmu'l-muhâlefenin nasıl anlaşılıp tanımlandığı, onu kabul edenlerin delillerine ve onu reddedenlerin gerekçelerine yer verdik. Sonrasında mefhûmu’l-muhâlefenin delil olarak kabul edilmesi için gerekli şartlar ile onun bazı çeşitlerine, tercih sıralamasına ve âmmı tahsîs edip edemeyeceğine yer verdik. Bu şekilde mefhûmu’l-muhâlefe konusunu ilk dönem usûle dair yazılan eserleri temel alarak, bu konuda farklı mezheplerin görüşlerini gün yüzüne çıkarmakta ve konuya dair genel bir porte çizmiş olmaktayız.

Among Mutakallimun scholars, there are divergences in some matters of the classification of words (taqsîm al-alfâz) which is one of the most crucial issues of Islamic legal theory (Usûl al-Fiqh). The main reason why I decided on mafhum al-mukhalafah (contrary understandings) as a thesis subject is my desire of understanding the background of these controversies. In this context, the purpose of my thesis is to expose -especially by examining the views of Muslim legal theoreticians- how the concept in question was understood by fuqaha. At first, in my thesis, I mentioned in which classification mafhum al-mukhalafah is placed by Muslim legal theoreticians. Then, I included how mafhum al-mukhalafah was understood and defined by scholars and I also presented the evidences of its supporters and its decliners’ justifications. After, I discussed essential conditions for it being considered as evidence, also different types of mafhum al-mukhalafah and order of preference of it with the argument of whether it can specify the general words (takhsis al-âmm). Thus, I presented the opinions of several schools of law on the issue of mafhum al-mukhalafah based on early classical books of Islamic legal theory and thereby, I drew a general framework for the issue.