Tekneli (Niğde) ve Deliklikaya (Kayseri) Pb-Zn yataklarındaki alterasyonların mineralojik, jeokimyasal özellikleri ve kökeni

Abstract

Tekneli (Çamardı-Niğde) ve Delikkaya (Yahyalı-Kayseri) karboanat-yan kayaçlı Pb Zn yatakları, Aladağ bölgesinde, Doğu Torosların kuzeydoğusunda yer almaktadır. Bu yataklar, Üst Permiyen ve Jura yaşlı kireçtaşı, killi kireçtaşı ve dolomitik kireçtaşlarındaki faylarda ve karstik boşluklarda, hidrotermal sıvılarla ve daha sonra süperjen oksidasyonla oluşmuştur. Mikritik ve mikrosparitik kireçtaşlarının üzeri, kil ve Fe oksi-hidroksit ile kaplanmış, pellet, alg parçaları ve foraminiferlerle yüksek organik madde içeriğine sahiptir. Birincil cevher mineralleri, galenit, sfalerit, pirit, az oranda manyetit, ikincil süperjen cevher mineralleri ise simitsonit, seruzit, Fe-hidroksit, götit ve hematit, gang mineralleri ise kalsit, dolomit, kuvars, kaolinit, illit ve az oranda smektittir. Smektitler kompakt, yapraksı, yer yer bükülmüş kaolinitlerin içerisinde ve illit, kaolinitin kenarında, yıldız şekilli götitlerle birlikte yer almaktadır. Karbonatlı kayaçlardaki düşük silisleşme, Mississippi Vadi Tipi (MVT) yatağı göstermektedir. Demir oksitli zondaki ve kiltaşlarında yüksek Fe2O3 içeriği % 8.27- 75.52 olup, götit, Fe-hidroksit, hematit, pirit ve markasit ile ilişkili olduğunu ve yüksek kimyasal alterasyon indeksi (CIA) ortalama değerleri (71.51 ve 76.52) yoğun bir alterasyonu göstermektedir. Demir oksitli birimlerde ve kiltaşlarında yüksek Ba, As, Cu, Co, Ni, Sb ve Mo oranları, hidrotermal sıvının etkili olduğunu göstermektedir. Hafif nadir toprak elementleri (HNTE) ağır nadir toprak elementlerine göre (ANTE) kiltaşlarına doğru artışı, negatif Eu ve Ce anomalileri, piritin oksidasyonunu, asidik sıvılardan deniz suyundan yığıştığını yansıtmaktadır. Düşük  13C değerleri, sığ denizden gelen karbonatları ve Mississippi Vadi Tipi (MVT) yatakta dışarıdan hidrotermal sıvı akışı olduğunu göstermektedir. Galenit ve sfaleritin yüksek pozitif δ 34S değerleri, hidrotermal çözeltilerin etkisiyle oluştuğunu, sülfür kaynağının deniz suyu olduğunu ve oluşum sıcaklıkları da (127– 243C), bunu desteklemektedir. Detritik kaolinitler, kireçtaşlarının kontağındaki orta derecedeki asidik meteorik suların etkisiyle, nontronitler, düşük sıcaklıkta (<70ºC) ortamdaki deniz suyu ile hidrotermal sıvıların karışmasından ve detritik illit deniz suyundan gelen K+ dan süperjen koşullarda oluşmuştur

Tekneli (Çamardı-Niğde) and Delikkaya (Yahyalı-Kayseri) carbonate-hosted Pb-Zn deposits are found in the Aladağ region, located northeast of eastern Taurus. These deposits are formed in faults and karstic caves with the effect of hydrothermal fluids and later supergene oxidation in Upper Permian and Jura limestones, argillaceous limestone and dolomitic limestones. The micritic and microspharitic limestones have locally coated clay and Fe oxy-hyroxide and consist of pellects, fragments of algae and foraminifera that high organic matter. Primary ore minerals are galena, sphalerite, pyrite, a lesser magnetite, secondary supergene minerals such as smitsonite, ceriusite, Fe-hidroksit, goethite and hematite, gangue minerals are calcite, dolomite, quartz, kaolinite, illite and smectite. The smectites are occur in the compact, bended flaky kaolinite and illite is located on the edge of kaolinite assozited with star like goethite. The low silicification in the carbonate rocks indicate that Mississippi Valley Type (MVT) deposit. The high Fe2O3 contents are 8.27- 75.52% in iron oxidation zone and claystone shows associated with goethite, Fe-hidroksit, hematite, pyrite and marchasite and the high chemical index of alteration (CIA) average values (71.51 and 76.52, respectively) deposits show that intense chemical weathering. The high Ba, As, Cu, Co, Ni, Sb, and Mo ratios in iron oxide units and claystones indicate that the effect of hydrothermal fluid. The light rare earth elements (LREE) exhibit slight enrichment relative to heavy rare earth element (HREE) to claystones and the negative Eu and Ce anomalies indicate that oxidation of pyrite, precipated with from sea water. The low  13C values demonstrated shallow sea water carbonates and there is an external hydrothermal fluid flow in the Mississippi Valley Type (MVT) deposit. The high positive δ 34S values of galena and sphalerite show that galena and sphalerite were formed during under the influence of hydrothermal solutions, and indicate that the sulfur source comes from seawater and suggested the formation temperature of 127–243C. The detritic kaolinit was formed effect of moderately acidic meteoric waters contact of limestones, nontronite that at low temperature (< 70ºC) and mixture of hydrothermal fluids and ambient seawater and detritic illite was formed from K + that derived from seawater under supergene conditions