Araştırmada Eski Türkçedeki çatı eklerinin yüklendiği farklı görevler ile çatı eklerinin yeniden tanımlanması ve kategorize edilmesi konu edinilmiştir. Türk runik harfli çevreden, Maniheist ve Budist çevreden, Karahanlı, Eski Anadolu, ve Türkiye Türkçesinden seçilen örnekler ile çatı eklerinin Eski Türk dili alanında işlevlerine göre tanımlanması amaçlanmıştır.
Birinci bölümde çatı kavramının dilbilimsel açıdan izahına çalışılmıştır. İkinci bölümde klasik dilbilgisi anlayışına göre Türkiye Türkçesi alanında çatı kavramının işlenişi konu edinilmiş ve bu anlayışa göre konunun izaha muhtaç yönleri belirlenip, dilbilgicilerin konuyla ilgili farklı görüşleri üzerinde durulmuştur. Üçüncü bölümde, her bir çatı ekinin Eski Türkçede ve günümüz Türkiye Türkçesindeki işlevleri hakkında bilgi verilmiştir. Çatı eki almış olan fiiller, belirlenen eserlerden taranmış ve bu eklerin çatı içerisinde ve çatı haricindeki işlevleri veya işlevsiz durumları beş başlık altında tasnife çalışılmıştır.
vi
Eski Türkçede çatı eklerinin bazı örneklerde çatı değişimine sebep olmayıp sadece türetimlik işlevi gördüğü, -(X)n- ve –(X)t- ekli pek çok örnekte bu eklerin pekiştirme amaçlı kullanıldığı, günümüz Türkiye Türkçesinde ettirgenlik işlevi ile kullanılan –(X)t-, -DXr- eklerinin Eski Türkçede işlev kaymasına uğrayarak edilgenlik işlevi gördüğü, günümüz Türkiye Türkçesinde çatı eklerinin üst üste gelebilme durumu belirli kaidelerle sınırlandırıldığı halde Eski Türkçede bazı fiillerin bu kaidelere aykırı biçimde şekillendiği vb. sonuçlara ulaşılmıştır.
In the current study, together with different functions of voixes in old Turkish, redefining and categorizing the suffixes are mentioned. The purpose is to define voixes according to their functions in old Turkish with the samples selected from Turkish Runic alphabet Manicheist and Buddhist, Karakhanid, Old Anatolia and present Turkish.
In the first part, the concept of voix is tried to be explained as regards to linguistics. In the second part, the use of the concept of voix is explained according to the classical grammar understanding and based on this understanding the parts which need to be explained are determined and different views of linguists about the subject are stated. In the third part, the functions of each suffix of voix in Old Turkish and present Turkish are stated. Verbs which take suffixes are searched in determined works and the position of these suffixes both in internal and external functions or dysfunctions are tried to be classified in five categories.
viii
The results of the study are as follows. In old Turkish, in some examples, the suffixes of voix do not bring about a change in voix, but function only in derivation. The suffixes -(X)n- and –(X)t- are used with the purpose of reinforcement in several examples. The suffixes -(X)t- and –(X)r-, which are used for the function of causatives in present Turkish, are used for the function of passives in Old Turkish after a change in function. Although the situation of the overlap of the suffixes in present Turkish is restricted by certain rules, some verbs in Old Turkish are formed against these certain rules.
