Yakın dönemde Türkiye. İran ve Afganistan’da toplanan yerel buğdayların ve modern germplazmalarının agronomik performansları

Abstract

Bu araştırma Türkiye, İran ve Afganistan orijinli yerel buğdaylar ile ekmeklik buğday çeşitleri ve ileri kademe ıslah hatlarından oluşan toplam 25 genotipin 2018-2019 sezonundaki agronomik performanslarının belirlenmesi amacıyla yürütülmüştür. Deneme Konya kuru koşullarında tesadüf blokları deneme desenine göre dört tekerrürlü olarak yürütülmüş olup çalışmada ortalama koleoptil uzunluğu 5,1 cm (3,3-7,4), başaklanma gün sayısı 139,8 gün (134,5-143,5), bitki boyu 102,5 cm (87,8-115,8), üst boğum arası uzunluğu 29,7 cm (21-37,7), metrekarede fertil başak sayısı 829,2 adet (582,5-1135), yatma zararı %56 (0-100), başakta tane sayısı 23,8 adet (14,1-31,7), başakta tane ağırlığı 0,80 g (0,47-1,19), 1000 tane ağırlığı 32,6 g (25,3-43,3) ve tane verimi 454,4 kg da-1 (331-658,8) olarak elde edilmiştir. Ortalamalar üzerinden değerlendirilen KU dışında tüm özelliklerde genotipler arasındaki fark çok önemli olarak (p<0,01) belirlenmiştir. Farklı orijinli yerel buğday gruplarının genel olarak modern buğdaylara göre daha uzun koleoptil uzunluğuna ve bitki boyuna, daha düşük başakta tane sayısına, başakta tane ağırlığına ve yatma zararına dayınıma, daha yüksek metrekarede fertil başak sayısına ve bin tane ağırlığına sahip oldukları belirlenmiştir. Bunun yanında tane verimi ile pozitif ilişkili bulunan başakta tane sayısı ve başakta tane ağırlığı bakımından modern buğdayların yerel buğdaylardan daha yüksek değerlere sahip oldukları belirlenmiştir. Tane verimi bakımından yerel buğday genotiplerinden hiçbirisi modern buğdaylardan daha iyi performans gösterememiştir

The aim of study was determine agronomic performances of total 25 genotypes including bread wheat varieties, breeding lines and landraces originated from Turkey, Iran and Afghanistan. The study was carried out according to randomized block design with four replications under rainfed conditions in crop growing season of 2018-2019 in Konya province. The results, obtained from genotypes were; average coleoptile length - 5,1 cm (3,3-7,4), days to heading – 139,8 days (134,5-143,5), plant height – 102,5 cm (87,8-115,8), internode length – 29,7 cm (21-37,7), fertile spike number per square meter – 829,2 pieces (582,5-1135), lodging – 56% (0-100), grain number per spike – 23,8 pieces (14,1-31,7), grain weight per spike – 0,80 g (0,47-1,19), 1000 kernel weight – 32,6 g (25,3-43,3) and grain yield – 454,4 kg da-1 (331- 658,8). The differences between genotypes for all characteristics except coleoptile length were found to be significant at the 1% level. Results revealed that landraces generally have longer coleoptile length and plant height, lower grain number per spike, grain weight per spike and lodging resistance, higher fertile spike number per square meter and thousand grain weight compared to modern wheat. In addition, modern genotypes have higher values than landraces in terms of grain number per spike and grain weight per spike, which are positively associated with grain yield. In terms of grain yield, none of the landraces showed better performance than modern genotypes