Hamdullah Hamdî, 15. yüzyılda yaşamış klasik Türk edebiyatı
şairlerindendir. Onun Leylâ vü Mecnûn mesnevisi 905/1499-1500 tarihinde
yazılmıştır ve Türk edebiyatında müstakil olarak yazılmış ikinci Leylâ vü Mecnûn
mesnevisidir. Eser, mefâîlün mefâîlün feûlün vezniyle yazılmıştır. Hamdullah
Hamdî’nin bu eseri, tasavvufî bir aşk mesnevisidir. Bu çalışma Hamdullah
Hamdî’nin hayatını, eserlerini ve daha önce müstakil olarak ele alınmamış olan
Leylâ vü Mecnûn mesevisindeki dil ve üslup özelliklerini, mesnevinin bağlamlı
dizinini ve işlevsel sözlüğünü içermektedir. Bu çalışmayla Leylâ vü Mecnûn
mesnevisinin söz varlığı ortaya konmuş, elde edilen veriler ışığında Hamdullah
Hamdî’nin eserinin iç ve dış yapısına dair çıkarımlara ulaşılmıştır.
Çalışma iki bölümden oluşmaktadır. Birinci bölümde Hamdullah Hamdî’nin
hayatı ve eserlerinden bahsedilmiştir. İkinci bölüm, Leylâ vü Mecnûn hikâyesinin
tarihçesinden ve Hamdullah Hamdî’nin eserinin dış ve iç yapı incelemesinden
oluşmuştur. Bu bölümde Hamdullah Hamdî’nin Leylâ vü Mecnûn mesnevisinin
özeti, mesnevide kullanılan vezinler ve edebi sanatlar, mesnevide yer alan
kahramanlar, mekan unsurları, tamlamalar, dini, tasavvûfî, kültürel ve arkaik
unsurlar ile eserin Nizâmî ve Hatifî’nin mesnevisi ile mukayesesi yer almaktadır.
Son kısımda yer alan Ekler bölümünde TEBDİZ sözlüğü yer almaktadır.
HAMDULLAH HAMDÎ’NİN LEYLÂ VÜ MECNÛN MESNEVİSİ
[BAĞLAMLI DİZİN VE İŞLEVSEL SÖZLÜK] isimli bu tezle hem bir sözlük
çalışması ortaya konmuş, hem de eserden hareketle şairin üslubuna dair bazı
tespitlerde bulunulmuştur. Tezin sözlük bölümü alfabetik madde başlıkları altında
toplanmıştır. Çalışmada 42.511 adet sözcük tespit edilmiş ve anlamlandırılmıştır.
Anlamlandırma aşamasında kullanılan kaynaklar referans olarak gösterilmiştir.
Böylece eserdeki söz varlığı ortaya çıkarılmıştır. Bu çalışma, ileride Hamdullah
Hamdî üzerine yapılacak herhangi bir çalışma için de bir kaynak teşkil edecektir
Hamdullah Hamdi is one of the classical Turkish literature poets who lived in
the 15th century. His Leyla vü Mecnun mesnevi was written on 905 / 1499-1500 and
is the second Leyla and Mecnun mesnevi written in Turkish literature. The work was
written with the permission of mefaâlun mefâîlün feûlun. This work of Hamdullah
Hamdi is a mystical love mesnevi. This study includes the life and works of
Hamdullah Hamdi and the language and style features of Leyla vü Mecnun mesnevi,
the contextual index and functional dictionary of the mesnevi. With this study, the
vocabulary of Leylâ vü Mecnûn mesnevi was revealed, and in the light of the data
obtained, inferences about the internal and external structure of Hamdullah Hamdi’s
work were reached.
The study consists of two parts. In the first chapter, the life and works of
Hamdullah Hamdi are mentioned. The second part consists of the history of Leyla
and Mecnun ven story and the external and internal structure analysis of Hamdullah
Hamdi's work. In this part, Hamdullah Hamdi's summary of Leyla vü Mecnnn
mesnevi, viziers and literary arts used in the mesnevi, heroes in the mesnevi, place
elements, completions, religious, sufistic, cultural and archaic elements, and the
comparison of the work with the mesnevi of Nizami and Hatifi. TEBDİZ dictionary
is available in the Appendix section in the last section.
With this thesis, HAMDULLAH HAMDI'S LEYLA VÜ MECNUN
MESNEVI’S [CONTEXTED INDEX AND FUNCTIONAL DICTIONARY] has
been put forward, and some determinations have been made on the style of the poet
based on the work. Dictionary section of the thesis has been gathered under
alphabetical item titles. In the study, 42,511 words were identified and made sense.
The sources used in the process of making sense are shown as a reference. Thus, the
vocabulary in the work was revealed. This work will be a resource for any work on
Hamdullah Hamdi in the future
