Klâsik Türk edebiyatı, kökeni çok eskilere dayanan kesintisiz bir kültür
geleneğinden beslenir. İslam merkezli Arap, Fars ve Türk edebiyatı bu gelenek
çerçevesinde hem şekil hem de içerik olarak önemli ölçüde birbirlerini etkilemiştir. Bu
sebepten dolayı geçmişi köklü ve çok uluslu bir yapıya sahip olan Klasik edebiyatın
hakkıyla anlaşılabilmesi için atılması gereken önemli adımlardan biri, arka plandaki
kültür geleneğini göz önüne alarak metinlere yaklaşmaktır. TEBDİZ projesi bu
minvalde edebi metinleri günümüz okuru için anlaşılır kılmayı ve bu doğrultuda söz
konusu kültürel varlığı gözler önüne sermeyi amaçlayan bir projedir. Biz de
çalışmamızda Lârendeli Hamdî’nin Leylâ vü Mecnûn Mesnevisi’nin sözlüğünü
TEBDİZ (Bağlamlı Dizin ve İşlevsel Sözlük) sistemi aracılığıyla hazırladık. Lârendeli
Hamdî’nin Leylâ vü Mecnûn Mesnevisi’nin sözlüğünün ortaya konmasıyla üç şey
amaçlanmıştır: Birincisi Lârendeli Hamdî’nin Leylâ vü Mecnûn Mesnevisi’nin anlam
dünyasını tüm incelikleriyle ortaya çıkarmak ve şairin ferdî üslûbunun ortaya
konmasında onun sözvarlığının ne kadar önemli olduğunu göstermek. İkinci önemli
amacı; Lârendeli Hamdî’nin mesnevisinden hareketle ortaya konan bu söz varlığını eş
zamanlı bir yöntemle anlamlandırmak ve bağlamlı dizin (concordance) temelinde
işlevsel bir sözlük hâline getirmektir. Böylelikle tarihsel sözlük çalışmasına ufak da
olsa bir katkı sağlanması hedeflenmektedir. Üçüncü olarak, bu çalışma ile Lârendeli
Hamdî’nin standart dildeki malzeme ile deyimler, kalıplaşmış ifadeler, alıntılar gibi
dilsel öğeleri nasıl işlediği ve bunları hangi bağlamlarda kullandığı ortaya konulmak
suretiyle, şiir şerhi çalışmalarına da katkıda bulunmak amaçlanmıştır.
Lârendeli Hamdî 16. yüzyılda yaşamış bir Klâsik Türk şairidir. Şair yaşadığı
devirde çok bilinmemektedir. Yaptığımız araştırmalarda; döneminde ve sonrasında
yazılan tezkirelerde sadece Latifî’nin tezkiresinde kendisine aidiyeti şüpheli olan
“Sâhirî” maddesinde kendisinden bahsedilmektedir. Leylâ vü Mecnûn adlı mesnevisi
üzerine doktora düzeyinde iki çalışma yapılmıştır. Biz de Lârendeli Hamdî’nin sanat
dünyasını ve ferdî üslubunu anlamak için ayrıntılı bir içerik ve şekil incelemesi yaptık.
Her başlık altında şairin şiirinden örnekler sunduk. Mesnevisini kaleme alırken
etkilendiği isimlerin eserleriyle Leylâ vü Mecnûn mesnevisini kıyaslamaya tabi
tutarak benzer ve farklı yönlerini ortaya koymaya çalıştık. Tezimizin ek kısmına ise
işlevsel sözlük kısmını ekledik. Kullandığımız kaynakları dipnot ve kaynakça şeklinde
belirttik. Böylelikle Lârendeli Hamdî’nin sanat dünyasını anlamak adına edebiyat
dünyasına küçük bir katkı sağlamış olmayı umuyoruz
Classical Turkish literature is nourished from an uninterrupted cultural
tradition that dates back to ancient times. Islam-based Arabic, Persian and Turkish
literature influenced each other significantly both in form and content. For this reason,
one of the important steps that must be taken in order to understand the classical
literature which has a deep-rooted and multinational structure, to approach the texts by
considering the cultural tradition in the background. TEBDİZ project aims to make the
literary texts understandable for today's reader and to reveal the cultural assets in
question. In our study, we have prepared the dictionary of Lârendeli Hamdî's Leylâ
and Mecnûn Masnavi through TEBDİZ (Contextual Directory and Functional
Dictionary) system. With the introduction of the dictionary of Larendeli Hamdi's Layla
and Majnun Mathnawi, three things were aimed: First of all, to reveal the world of
meaning of Larendeli Hamdi's Layla and Majnun Mathnawi with all their subtleties
and to show how important his vocabulary is in the elaboration of the individual style
of the poet. The second important purpose; The aim of this study is to make a
meaningful meaning of this vocabulary which is set out from the mathnawi of
Larendeli Hamdi and to make it a functional dictionary based on contextual index.
Thus, it is aimed to make a small contribution to the study of historical dictionary.
Thirdly, this study aims to contribute to the study of poetry by revealing how Larendeli
Hamdi handles linguistic elements such as idioms, stereotypes, quotations and
quotations in standard language and in which contexts he uses them.
Larendeli Hamdi was a classical turkish poet who lived in 16th century. The
poet is not well known in his time. In our researches, in the tezkires written in the
period and after, only in the article of Sahiri which is suspected of belonging to him in
Latifi's tezkire is mentioned. Layla and Majnun on the mathnawi two Postgraduate -
level studies have been made. We made a detailed analysis of the content and form in
order to understand the art world and individual style of Larendeli Hamdi. Under each
title, we presented examples of poet's poems. While we were writing his mesnevi, we
tried to compare the works of the names he was influenced with Layla and Majnun
mathnawi and reveal similar and different aspects. In the appendix of our thesis, we
added the functional dictionary section. The sources we use are stated in footnotes and
bibliography. In this way, we hope to make a small contribution to the literary world
in order to understand the art world of Larendeli Hamdi
