Zemahşeri divanı (inceleme-tercüme-dizin)

Abstract

Türkler, gerek İslam’dan önce gerekse İslam’dan sonra, var oldukları tüm coğrafyalarda kendi kültürleri ve dilleriyle medeniyet oluşturmayı başarmış ender milletlerdendir. Tarih sahnesinde oldukları her dönemde, ilim, irfan ve ahlak timsali fıtratlarıyla ön plana çıkan Türkler, vahyin ve Kur’ân-ı Kerîm’in dili olan Arapçaya büyük bir değer vermiş, hatta bu dile büyük hizmetlerde bulunmuşlardır. Özellikle İslamî ilimler başta olmak üzere, belagat ve edebiyat disiplinlerinde de üstün muvaffakiyetler elde eden bu isimlerden birisi de Cârullah ez-Zemahşerî’dir. Zemahşerî’nin özellikle Arap dil ve edebiyatına olan vukufiyeti ve hâkimiyeti, onun edebiyat, belagat ve nahiv alanlarında kaleme aldığı eserlerinden hareketle her kesimden otorite tarafından teslim edilmiş bir hakikattir. Tefsir alanında yazdığı Keşşâf adlı eseri başta olmak üzere, nahve dair kaleme aldığı el-Mufassal adlı çalışması günümüzde dahi aşılabilmiş değildir. Özellikle şiirlerini cem ettiği divanı, onun belagat alanında zirve yaptığının en büyük nişanesidir. Bu çalışmada; onun Arapça Divanı’nda bulunan kasidelerinin bazıları Türkçeye tercüme edilmiştir. Ayrıca Divanda yer alan şiirler konularına göre tasnif edilmiş, dil ve üslup özellikleri değerlendirilmeye tabi tutulmuş, kullanılan edebî sanatlar ve çeşitli ifade özellikleri ortaya konulmaya çalışılmıştır. Diğer taraftan Zemahşerî’nin hayatı üzerinde durulmuş ve yeni bilgiler tespit edilmiştir

The Turks, who are one of the oldest nations in human history, are among the rare nations that have managed to develop civilizations based on their culture and language, both before and after Islam. The Turks, who are famous for their good personality, have always dignified the Arabic language –the language of the Koran– without any negative feelings, and they have even made important contributions to this language. Cârullah ez-Zemahşerî was among those people who were highly successful in rhetoric and literature, and especially in Islamic sciences. Zemahşerî was highly successful especially in Arabic language and literature, and his achievements were approved by all the knowledgeable men who admired his works on rhetoric and syntax. Both his most famous work el-Keşşâf in the field of comentary on the Koran and el-Mufassal in the field of syntax are still the best ones among others. Also, his Divan (collected poems) is the most important proof for his achievements in the field of rhetoric. This thesis includes the Turkish translations of some of the qasidas in his Divan, which was composed in Arabic. Also, this thesis includes the classificiation of the poems in his Divan according to their topics, and an analysis of the poems in terms of their language and style, and rhetoric. Lastly, this thesis includes a biography of Zemahşerî, with some new information about his life