Türkler, gerek İslam’dan önce gerekse İslam’dan sonra, var oldukları tüm
coğrafyalarda kendi kültürleri ve dilleriyle medeniyet oluşturmayı başarmış ender
milletlerdendir. Tarih sahnesinde oldukları her dönemde, ilim, irfan ve ahlak timsali
fıtratlarıyla ön plana çıkan Türkler, vahyin ve Kur’ân-ı Kerîm’in dili olan Arapçaya büyük bir
değer vermiş, hatta bu dile büyük hizmetlerde bulunmuşlardır. Özellikle İslamî ilimler başta
olmak üzere, belagat ve edebiyat disiplinlerinde de üstün muvaffakiyetler elde eden bu
isimlerden birisi de Cârullah ez-Zemahşerî’dir.
Zemahşerî’nin özellikle Arap dil ve edebiyatına olan vukufiyeti ve hâkimiyeti, onun
edebiyat, belagat ve nahiv alanlarında kaleme aldığı eserlerinden hareketle her kesimden
otorite tarafından teslim edilmiş bir hakikattir. Tefsir alanında yazdığı Keşşâf adlı eseri başta
olmak üzere, nahve dair kaleme aldığı el-Mufassal adlı çalışması günümüzde dahi aşılabilmiş
değildir. Özellikle şiirlerini cem ettiği divanı, onun belagat alanında zirve yaptığının en büyük
nişanesidir.
Bu çalışmada; onun Arapça Divanı’nda bulunan kasidelerinin bazıları Türkçeye
tercüme edilmiştir. Ayrıca Divanda yer alan şiirler konularına göre tasnif edilmiş, dil ve üslup
özellikleri değerlendirilmeye tabi tutulmuş, kullanılan edebî sanatlar ve çeşitli ifade özellikleri
ortaya konulmaya çalışılmıştır. Diğer taraftan Zemahşerî’nin hayatı üzerinde durulmuş ve
yeni bilgiler tespit edilmiştir
The Turks, who are one of the oldest nations in human history, are among the rare
nations that have managed to develop civilizations based on their culture and language, both
before and after Islam. The Turks, who are famous for their good personality, have always
dignified the Arabic language –the language of the Koran– without any negative feelings, and
they have even made important contributions to this language. Cârullah ez-Zemahşerî was
among those people who were highly successful in rhetoric and literature, and especially in
Islamic sciences.
Zemahşerî was highly successful especially in Arabic language and literature, and his
achievements were approved by all the knowledgeable men who admired his works on
rhetoric and syntax. Both his most famous work el-Keşşâf in the field of comentary on the
Koran and el-Mufassal in the field of syntax are still the best ones among others. Also, his
Divan (collected poems) is the most important proof for his achievements in the field of
rhetoric.
This thesis includes the Turkish translations of some of the qasidas in his Divan,
which was composed in Arabic. Also, this thesis includes the classificiation of the poems in
his Divan according to their topics, and an analysis of the poems in terms of their language
and style, and rhetoric. Lastly, this thesis includes a biography of Zemahşerî, with some new
information about his life
