Cuma hutbeleri Türkiye’de yaklaşık yirmi iki milyon Müslümana hitap etme
fırsatı sunmaktadır. Hutbelerde İslam’ın iman, ibadet ve ahlakla ilgili ilkelerinden,
ülke gündemini meşgul eden toplumsal problemlere kadar milli ve manevi pek çok
konu işlenmektedir. Hutbeler içerisinde önemli miktarda ayet kullanıldığı da
bilinmektedir. Hutbede verilen mesajın doğru anlaşılabilmesi için konuya uygun olan
ayetlerin seçilmesi ve bu ayetlerin sahih bir yöntemle tefsir edilmesi gerekmektedir.
Bu düşünceden hareketle başlanılan çalışmanın birinci bölümünde hutbenin
tanımı, hükmü ve önemi hakkında genel bilgiler verildikten sonra hutbenin Hz.
Peygamber’den (SAV) günümüze kadar olan tarihi seyrine değinilmiştir. Geçen bu
süreç içerisinde hutbelerin irşad fonksiyonunu yavaş yavaş kaybettiği görülmüştür.
Yalnızca siyasi yönüne verilen önem neticesinde hutbelerin artık halkın
anlayamayacağı şekilde tekrar edilen Arapça metinler haline dönüştüğü tespit
edilmiştir. Osmanlı’nın son dönemlerinde başlayıp Cumhuriyet sonrasında da devam
eden bazı ıslah girişimleriyle birlikte hutbeler önemli ölçüde aslına döndürülmüştür.
Artık günümüzde hutbelerin hazırlanması ve okutulması konusunda yetkili olan
kurum Diyanet İşleri Başkanlığıdır.
Çalışmanın ikinci bölümünde ise 2017 yılında yayımlanan cuma hutbeleri
konularına göre tasnif edilerek tefsir ilmi açısından tahlile tabi tutulmuştur. Ayetlere
verilen meallerin ve yapılan yorumların tefsir kaynaklarında geçen bilgilerle
karşılaştırılması suretiyle hutbelerin tefsir ilmi içerisindeki yeri tespit edilmeye
çalışılmıştır.
Sonuç olarak hutbelerde iman, ibadet ve ahlaki erdemlerin yanında eğitim,
aile, ticaret ve sosyal hayat gibi konulara da yer verildiği görülmüştür. Konuyla ilgili
ayetlerin kullanılmasının yanında hutbelerin gündemi yakalama konusunda gayet
başarılı olduğu anlaşılmıştır. Ancak bazı hutbelerde yetersiz sayıda veya bağlamının
dışında ayetlerin kullanıldığı da tespit edilmiştir
Friday sermons offer the opportunity to address about twenty million
Muslims in Turkey. In the sermon, many national and spiritual issues are covered,
ranging from the principles of faith, worship and morality of Islam to the social
problems that occupy the country's agenda. It is known that a significant number of
verses are used in the sermon scriptures. In order to understand correclty the message
given in the sermon, the appropriate verses should be selected and these verses
should be interpreted in a genuine way.
With this idea, In the first part of the study, after giving general information
about definition, provision and importance of sermon, It is mentioned that it is in the
course of sermons history which is from the Prophet Muhammed until today. During
this period, it has been observed that sermons gradually lost their true path function.
As a result of the importance given only to the political aspect, it has been
determined that sermons have been transformed into Arabic texts that cannot be
understood by the public anymore. The sermons have been reverted to a great extent
with some refit attempts that started in the late Ottoman period and continued after
the Republic. Nowadays, the authority responsible for preparing and teaching
sermons is the Presidency of Religious Affairs.
In the second part of this study, Friday sermons published in 2017 have been
classified according to their subjects and analyzed in terms of exegesis. It has been
tried to determine the place of sermons in the science of tafsir by comparing the
interpretations given to the verses and the interpretations with the information in the
commentary sources.
As a result, it was observed that the sermons include issues such as education,
family, commerce and social life as well as faith, worship and moral virtues. In
addition to the use of verses on the subject, sermons were found to be very successful
in capturing the agenda. However, in some sermons, it was also detected that verses
were used inadequate or out of context
