Çalışmanın
amacı Türkiye ile Avrupa Birliği (AB) ülkelerinde, sağlık ile ilgili seçilmiş
göstergelerin, doğumda beklenen yaşam süresi (DBYS) ve ölüme bağlı kaybedilen
potansiyel yıllar (YPLL) ile olan ilişkisinin değerlendirilmesidir. Çalışma, Temmuz
2019-Haziran 2020 döneminde gerçekleştirilen ekolojik nitelikte bir araştırma, bir
panel veri analizi çalışmasıdır. Çalışmada seçilmiş uluslararası veritabanlarından
faydalanılarak Avrupa Birliği (AB) ülkeleri ve Türkiye’nin sağlık göstergeleri
açısından 2000-2017 yılları arasındaki verileri kullanıldı. Çalışmada OECD’nin sağlık
göstergeleri sınıflamasına dayanarak, sırasıyla sağlık hizmetleri sunumu/kullanımı,
sağlık ekipman kaynakları, sağlık iş gücü ve mali kaynakları, sağlık riskleri
başlıklarına karşılık gelecek şekilde dört panel oluşturuldu. DBYS ve YPLL ise sağlık
düzeyinin genel göstergeleri nitelikleriyle bağımlı değişken olarak kabul edildi. Sağlık
hizmetleri kullanımı ile ilgili panelde çocuk aşılama oranındaki artışın DBYS üzerine
artıcı etkisi olduğu, çocuk aşılama oranı, hastanede kalma süresi ve hastane taburculuk
hızı artışının YPLL üzerinde azaltıcı etkisi olduğu saptandı. Sağlık ekipman kaynakları
ile ilgili panelde Manyetik Rezonans Görüntüleme cihaz sayısı artışının (MR sayısı)
DBYS üzerinde artırıcı etkisi olduğu, Bilgisayarlı Tomografi (BT) cihaz sayısı ve MR
sayısı artışının YPLL üzerinde azaltıcı etkisi olduğu saptandı. Sağlık iş gücü ve mali
kaynakları ile ilgili panelde sağlık harcamaları, hekim sayısı ve hemşire sayısı artışının
DBYS üzerinde artırıcı etkisi olduğu, sağlık harcamaları ve hekim sayısı artışının
YPLL üzerinde azaltıcı etkisi olduğu saptandı. Sağlık riskleri ile ilgili panelde sigara
içme prevelans hızı, alkol tüketim miktarı ve obezite prevelans hızı artışının DBYS
üzerinde azaltıcı etkisi olduğu, sigara içme prevelans hızı ve obezite prevelans hızı
artışının YPLL üzerinde artırıcı etkisi olduğu saptadı. Sağlık göstergelerine ait
verilerin Panel Veri Analizi (PVA) gibi modern istatistiksel yaklaşımlarla analiz
edilmesinin sağlık hizmetlerinde müdahale, projeksiyon ve stratejileri belirlemede yol
gösterici olabilir
The aim of the study was
to determine the effect of health indicators on life expectancy at birth (LEAB) and
years of potential life lost (YPLL) in European Unioun (EU) countries and Turkey.
The study was conducted between July 2019 and June 2020 as an ecological research
in which panel data analysis (PDA) performed. It was used some of the international
databases which include the data of health indicators of EU countries and Turkey
between 2000-2017 years. In PDA, with the guidance of OECD classification, 4 panel
models are designed with the headings of health care use, health equipment, health
resources, health risks. The LEAB and YPLL which are considered as health status
indicators were recognised as dependent variables . As results; in health care use panel,
it is detected that the increase in child vaccination rates indicator, increases LEAB
and the increase in child vaccination rates, length of hospital stay and hospital
discharge rate indicators, decreases YPLL. In health equipment panel, it is detected
that the increase in Magnetic Resonance Imaging (MR) units indicator increases
LEAB and the increase in Computed Tomography (CT) Scanners and MR units
indicators, decreases YPLL. In health resources panel, it is detected that the increase
in health spending, number of doctors and number of nurses indicators increases
LEAB and the increase in health spending and number of doctors indicator, decreases
YPLL. In health risks panel, it is detected that the increase in prevelance of smokers,
alcohol consumption and obesity prevelance indicators, decreases LEAB and the
increase in prevelance of smokers and obesity prevelance indicators, increases YPLL.
It is suggested that the implemantation of novel statistical approaches like PDA which
is able to analyse cross sectional and time series at the same time as 2 dimensional
structure as a tool for analysing health indicators are important for interventions,
projections and strategies in health care
