Bu çalışma yükseköğretimde sıralama sistemlerini akademik kapitalizm
bağlamında incelemeyi ve değerlendirmeyi amaçlamaktadır. Sıralama sistemleri,
sonuçları ve gösterge veri kaynağı olarak kullandıkları endeksler açısından incelenip bu
sistemlerin alan uzmanlarınca ne kadar bilimsel, kabul edilebilir ve şeffaf oldukları
değerlendirilmeye çalışılmıştır.
Yöntem: Bu çalışma yükseköğretimde uluslararası sıralama sistemlerini mevcut
araştırma sonuçlarının değerlendirilmesinde önemli bir yöntem olan sistematik
derlemeyle incelemiştir. Araştırmanın çalışma grubunu uluslararası sıralama sistemleri,
bu sistemlerin sonuçları ve bu sistemlerde göstergelerin kaynağı olarak kullanılan
endeksler oluşturmuştur. Araştırmanın verileri sistemlerin 2018 yılında yayımladığı
sonuçlar ve 2018 yılında sistemlerin sıralama oluşturma metodolojileri ve bu sistemlerin
alan uzmanlarınca oluşturulan değerlendirme puanlarından oluşmaktadır. Ayrıca Türkiye
bağlamındaki veriler 2014-2020 yıllarını kapsamaktadır. Verilerin çözümlenmesinde
betimsel istatistikler kullanılmış ve sistemlerin değerlendirilme aşamasında içerik analizi
gerçekleştirilmiştir.
Bulgular: Araştırma bulguları sıralama sistemlerinde kullanılan endekslerde
Anglo-Amerikan bir hegemonyanın bulunduğunu göstermektedir. Ayrıca endeksler
yayımcı dağılımı açısından da belirli ticari yayımcıların tekelindedir. Endekslerde ortaya
çıkan bu bulgular üniversite sıralamalarının ilk 100 üniversite listesinde de doğrulanmış
ve bu iki değişken arasında yüksek bir ilişki saptanmıştır. Bu endekslerde ve sıralama
sonuçlarında Türkiye’nin performansının yeterli düzeyde olmadığı görülmüştür. Ayrıca
sıralama sistemlerinin alan uzmanlarınca orta ve orta altı düzeyde bilimsel, kabul
edilebilir ve şeffaf görüldüğüne ulaşılmıştır.
Sonuç ve Öneriler: Araştırma sonuçları sıralamaların kullandıkları endekslerin
benimsemiş olduğu hegemonik yapıyı ortaya çıkararak sonuçların yorumlanmasında
2
dikkatli olunması gerektiğini göstermiştir. Çalışma ayrıca hem sıralama sonuçlarının hem
de bu sıralama sistemlerinin sübjektiflik iddiasıyla meşruiyet kazanmak için kullandıkları
gösterge kaynağı olarak kullandıkları endekslerin önyargılı olabileceğini göstermiş ve
akademik kapitalizm bağlamında bu sistemlerin yükseköğretimi şekillendirmede ne
kadar etkili olduğu konusunda kanıtlar sunmuştur. Sıralamalar belirli bir üniversite
modelini öne çıkararak kurumlar arası izomorfizme eğilim oluşturmaktadır. Ancak
sıralamaların ikilem oluşturan yapısı nedeniyle üniversiteler arasındaki fark belirli
araştırma odaklı üniversiteler lehine işlemekte ve kurumlar ve disiplinler arası dikey bir
hiyerarşiye yol açmaktadır. Bu bağlamda sıralamaların kullanılmasında özellikle karar
verici konumundaki politika yapıcıların ve üniversite yönetimlerinin bu sistemlerin
benimsediği değerler, düşünceler ve özellikle önyargılar konusunda bilinçli olmaları
gerektiği ifade edilmelidir. Ayrıca sıralama sistemleri bağlamında metodolojik bir
değerlendirmenin bu sistemler ve sonuçları kullanan yükseköğretim paydaşları açısından
gerekli olduğu ve sonuçları yorumlamada kullanılmasının daha doğru olacağı
görülmüştür. Ayrıca sıralama sonuçlarıyla ilişkili farklı değişkenlerin de incelenmesi
sıralamaların akademik kapitalizm bağlamında özelliklerinin ortaya çıkarılması açısından
alana katkı sağlayacaktır
This study aims to examine and evaluate ranking systems in higher
education in the context of academic capitalism. The ranking systems were examined in
terms of their results and indexes used as indicator data sources and it was tried to evaluate
how scientific, acceptable and transparent these systems are by field experts.
Method: This study examines the international ranking systems in higher
education through a systematic review, an important method for evaluating the current
research results. The study group of the research consisted of international ranking
systems, the results of these systems and the indices used as the source of indicators in
these systems. The data of the research consisted of the results published by the systems
in 2018 and the methodologies in which the systems were created in 2018 and the
evaluation scores created by the field experts of these systems. Data for Turkish
universities cover the years 2014-2020. Descriptive statistics were used to analyze the
data and content analysis was performed during the evaluation of the systems.
Results: Research findings show that there is an Anglo-American hegemony in
the indexes used in ranking systems. Indexes are also monopolized by certain commercial
publishers in terms of publisher distribution. These findings in the indexes were
confirmed in the top 100 university lists of the university rankings and a high correlation
was found between these two variables. Turkey’s performance is found inadequate in
these indexes and ranking results. In addition, ranking systems have been found to be
scientific, acceptable and transparent at the moderate and sub-moderate levels by field
experts.
Conclusion and Suggestions: The results of the research revealed that the
hegemonic structure adopted by the indexes used by the rankings should be taken into
consideration in the interpretation of the results. The study also showed that both the
ranking results and the indexes used by these ranking systems as indicators of their
4
legitimacy for subjectivity may be biased and provided evidence for how effective these
systems are in shaping higher education in the context of academic capitalism. The
rankings highlight a particular university model and pose a tendency towards
isomorphism among institutions. However, due to the structure of the rankings that
creates dilemma, the difference between universities works in favor of certain research oriented universities and leads to a vertical hierarchy between institutions and disciplines.
In this context, it should be stated that especially policy makers and university
administrations who are in a position to make decision, should be aware of the values,
thoughts and especially prejudices adopted by these systems. In addition, in the context
of ranking systems, a methodological assessment is necessary for these systems and
higher education stakeholders using results and it will be more accurate to use them in
interpreting the results. In addition, examining different variables related to ranking
results will contribute to the field in terms of revealing the features of rankings in the
context of academic capitalism
