Seri üretim sistemlerinin en önemli parçalarından olan montaj hatları, verimliliğin
artırılması konusunda büyük rol oynamaktadır. Gerçek hayatta, çeşitli aksaklıklar ve
değişimler hattın yeniden dengelenmesi ihtiyacını ortaya çıkarmaktadır. Literatürde bulunan
montaj hattı yeniden dengeleme çalışmalarında, görev sürelerinin sabit ve işlemi
gerçekleştiren işçiden bağımsız olduğu varsayılarak işçi atamaları göz ardı edilmiştir.
Ancak, pratikte işçilerin görevleri gerçekleştirmek için ihtiyaç duydukları süreler çeşitli
sebepler dolayısıyla değişkenlik göstermektedir. Bu nedenle, montaj hattında meydana gelen
değişimler sonrasında sadece görevlerin değil işçilerin de istasyonlara yeniden atanması
gerekmektedir.
Bu çalışmada, montaj işlemleri konusunda farklı performanslara sahip işçilerin
bulunduğu montaj hatlarının bir veya birkaç iş istasyonu herhangi bir sebeple kullanılamaz
duruma geldiğinde yeniden dengelenmesi problemi ilk kez tanımlanmıştır. Yeniden
dengeleme sebebiyle çevrim süresinde ve görev-iş istasyonu atamalarında meydana gelen
değişimlerin enküçüklenmesi amaçlanmıştır. Problemin çözümü için matematiksel model ve
iyileştirilmiş yapay arı kolonisi algoritması önerilmiştir. Elde edilen sonuçlara göre her iki
yöntem de küçük boyutlu problemlerde optimal çözümlere ulaşabilmiştir. Bu problemlerin
oldukça büyük bir kısmında algoritma, en başarılı çözümlere ulaşma süresi açısından
matematiksel modeli geride bırakmıştır. Büyük boyutlu test problemlerinde ise geliştirilen
algoritma, matematiksel model ile verilen süre limiti içinde elde edilen çözümlere kıyasla
daha başarılı çözümleri oldukça makul süreler içinde elde etmiştir
Assembly lines which are one of the most important parts of mass production systems
play a major role in increasing efficiency. In real life, various disruptions and changes bring
about the need to rebalance the line. In assembly line rebalancing studies in the literature,
worker assignments were ignored, assuming that task times were constant and independent
from the worker performing the operation. However, in practice, the time periods that
workers need to perform tasks vary for various reasons. Therefore, after changes to the
assembly line, not only the tasks but also the workers should be reassigned to the stations.
In this study, the problem of rebalancing assembly lines with workers with different
performances in assembly operations when one or more workstations become unusable for
any reason has been identified for the first time. It was intended to minimize changes in cycle
time and task-workstation assignments due to rebalancing. A mathematical model and an
improved artificial bee colony algorithm were proposed for solving the problem. According
to the results obtained, both methods were able to achieve optimal solutions in small-sized
problems. In a large number of these problems, the algorithm outperformed the mathematical
model in terms of time to reach the most successful solutions. In large-scale test problems,
the algorithm developed achieved more successful solutions in fairly reasonable times
compared to solutions obtained by the mathematical model within the time limit given
