Veri incelemesinde mükellef hakları

Abstract

Ülkemiz vergi sisteminde çoğu ülkede olduğu gibi beyan usulü uygulanmaktadır. Bu usule göre, mükellefler belirli bir dönemde kazandıkları gelirden aynı dönemde yapmış oldukları giderleri düşerek bulunan matrah üzerinde kanunda belirlenen oranlar doğrultusunda vergilerini tahakkuk ettirilmekte ve ödemektedirler. Ancak bu beyanın doğruluğunun kontrol edilmesi beyan usulü için zorunlu bir gerekliliktir. Bunun kontrolü ise 213 sayılı Vergi Usul Kanunu'nun 135. maddesinde incelemeye yetkili olanlar tarafından yapılan vergi incelemeleri ile sağlanmaktadır. Ancak yapılacak bu inceleme sırasında incelemenin nasıl olacağı ve incelemeye tabi olanların haklarının neler olduğu önem arz etmektedir. Birçok ülkede olduğu gibi ülkemizde de vergi incelemesi sürecinde mükellef hakları ile ilgili çeşitli düzenlemeler yapılmaktadır. Bunları bazıları ise Vergi İncelemelerinde Uyulacak Usul ve Esaslar Hakkında Yönetmelik, Gelir İdaresi Başkanlığı ve Vergi Denetim Kurulu tarafından çıkarılan vergi incelemelerinde mükellef hakları ile ilgili bildirgelerdir. Ancak yapılan düzenlemelere baktığımızda ülkemizde vergi inceleme sürecinde bazı mükellef haklarında eksikliklerin olduğu göze çarpmaktadır. Bu çalışma ile tespit edilen eksiklikler neler olduğu ve gerekli mevzuat değişikliklerinin yapılması için bazı önerilerde bulunulacaktır. Bu çalışma doğrultusunda birinci bölümde denetim ve vergi denetimi kavramı ile vergi denetim türleri olan yoklama, vergi incelemesi, arama ve bilgi toplama kavramları açıklanacaktır. İkinci bölümde ise vergi incelemesi türlerinin neler vi olduğu, vergi incelemesine yetkili olan kişiler ile incelemeye tabi olanların sorumlulukları ile vergi incelemesinde uyulacak usul ve esaslar açıklanacaktır. Sonrasında ise bazı seçilmiş yabancı ülkelerde uygulanan vergi incelemesi süreci açıklanacaktır. Çalışmanın son kısmı olan üçüncü bölüm de ise Türkiye'de mükelleflerin sahip oldukları haklar ile seçilmiş ülkelerde (Amerika Birleşik Devletleri, Almanya ve Fransa) uygulanmakta olan mükellef hakları açıklanacak olup, sonrasında Türkiye'de vergi incelemesinde mükelleflerin sahip oldukları haklar ile seçilmiş ülkelerde vergi incelemesinde mükelleflerin sahip olduğu haklar açıklanacak olup, bu yapılan açıklamalar doğrultusunda ülkemizde vergi inceleme sürecinde mükellef hakları konusunda eksiklerin neler olduğu tespit edilerek, bu eksikliklerin giderilmesi için yapılması gereken mevzuatsal değişiklikleri önerilecektir

İn our tax system, like most of countries, tax declaration system is applied. According to tax decleration system; taxpayers declarate the net income that can be found by earned income minus costs in a specific period and tax administration calculates tax on that income due to rations that is determined by laws and takes the tax payment. But the control of declaration is compulsory for this system. The control is done by inspection officers authorized by tax laws (V.U.K /135). In this control, how this inspection will be applied and which rights taxpayers have is crucial. Like most of countries, in our country, various regulations on taxpayers’ rights are made during tax audit period. Some of these are Regulation on Procedures and Principles About Tax Audit, documents about the taxpayers’ rights that are published by Head of Revenue Administration and Tax Audit Board. However, when we look at the regulations made, it is observed that there are deficiencies in some taxpayer rights during the tax inspection process in our country. With this study, the deficiencies will be showed and some suggestions will be given about necessary legislation changes. Through this study, in the first part, the concept of auditing will be explained and then the concept of tax auditing and enquiry, tax inspection, search and information gathering, which are types of tax auditing. In the second part, the types of tax audit, the responsibilities of those who are authorized to tax inspection and viii those who are subject to inspection, and the procedures and principles to be followed in tax inspection will be explained. Then, the tax inspection process applied in some selected foreign countries will be explained. In the last part of the study, taxpayer rights in Turkiye and taxpayers rights in selected countries will be described, in line with these explanations, the deficiencies in taxpayer rights will be determined during the tax inspection process in our country, and legislative changes will be suggested for the deficiencies