Tahavi’nin usul anlayışı

Abstract

Bu çalışma, Tahâvî’nin usûl anlayışını konu edinmektedir. Teşekkül devrindeki usûl-i fıkıh hakkında yeterli bilgiye sahip değiliz. Hicrî üçüncü asrın sonu ile dördüncü asrın başında yaşamış olan Tahâvî’nin usûl-i fıkıh görüşleri, bu dönemi aydınlatmak açısından, İslam hukuk tarihi bağlamında da önemlidir. Birinci bölümde Tahâvî’nin lafızlara ilişkin görüşlerine yer verilmiştir. Âmm-hâs, zâhir-bâtın, emir-nehiy, muhkem-müteşâbih, nâsih-mensûh gibi temel lafız çeşitlerini ele alan Tahâvî’nin kendi yaşadığı dönemdeki tartışma ve konularla yetindiği görülmektedir. İkinci bölümde Tahâvî’nin değindiği şer’î deliller sırasıyla ele alınmıştır. Kur’an, Sünnet, sahabe kavli, icmâ, kıyas, nazar, istihsân, istishâb, örf delilleri incelenmiştir. Tahâvî’de lafızlar konusunda olduğu gibi, şer’î delillerde de kavramlaşma öncesinin özellikleri görülmektedir. Usûl-i fıkhın teşekkül dönemi olması, tüm kavram ve terimlerin bulunmamasının ya da bu kavramların bildiğimiz anlamda kullanılmamasının sebebidir. Bu dönemde yer verilen kavramlarda tam bir terimleşme söz konusu değildir. Kavramlar yarı teknik anlamda kullanılmış, bugün bildiğimiz şekliyle ıstılâhî anlamlarına henüz ulaşmamıştır. Tezin sonuç bölümünde Tahâvî’nin Hanefî usûlündeki yeri ortaya konulmaya çalışılmıştır. Yaşadığı dönemde usûl-i fıkıh ile füru-i fıkıh içiçe olan Tahâvî’nin usûl-i fıkha dair müstakil bir eseri bulunmamaktadır. Ancak onun, Hanefî fıkıh usûlü birikiminin sonraki döneme taşınmasında ve kavram ve konuların sistematize edilmesinde önemli bir rol oynadığı görülmektedir

This study focuses on Ṭaḥāwī’s legal theory. We do not have enough information about the uṣūl al-fiqh in the formative period. Ṭaḥāwī, who lived at the end of the third century and the beginning of the fourth century, is also important in the context of Islamic legal history in terms of illuminating this period. In the first part, Ṭaḥāwī 's views on ālfāz are discussed. Referring to the basic types of ālfāz such as ʿāmm- khāṣṣ, ẓāhir:bāṭin, amr-nahy, muḥkam-mutashābih, nāsikh mensūkh, it is seen that Ṭaḥāwī was satisfied with the discussions and issues in his own time. In the second part, the legal sources mentioned by Tahâwī are discussed respectively. The evidences of the Qurʾān, Sunnah, companions, ijma (consensus), qiyās, naẓar, istiḥsān, istisḥāb and customs were examined. In Ṭaḥāwī, the features of preconceptualism can be seen in sharia evidence as well as in ālfāz. The fact that the uṣūl al-fiqh is a period of formation is the reason why all concepts and terms do not exist or these concepts are not used in the sense we know. There is no exact terminology in the concepts included in this period. The concepts are used in a semi-technical sense, and have not reached their terminological meanings as we know them today. In the conclusion part of the thesis, the place of Ṭaḥāwī in Ḥanafī methodology has been tried to be revealed. Ṭaḥāwī, who was intertwined with uṣūl al-fiqh and furū al fiqh during his lifetime, does not have an independent work on uṣūl al-fiqh. However, it is seen that he played an important role in transferring the Ḥanafī fiqh methodology to the next period and in systematizing the concepts and issues