Osmanlı Devleti’nin sosyal ve ekonomik tarihini anlamak ve bu doğrultuda bir
şeyler söyleyebilmek adına şer’iyye sicilleri içerisindeki verilerden olan tereke
kayıtları büyük bir önem arz etmektedir. Tereke kayıtları vefat eden kişilerin
hayatlarına dair önemli bilgiler içermektedir. Bu çalışmada, tereke kayıtlarından
yararlanılarak 1656-1742 yılları arasında Rusçuk şehrinde yaşayan insanlar hakkında
ayrıntılı malumat verilmeye çalışılmıştır. İncelenen 314 tereke kaydından hareketle
kişilerin isimleri, meslekleri, toplumsal statüleri, medeni halleri, çocuk sayıları,
ikametgâhları, vefat yerleri, vefat sebepleri, gelir seviyeleri, borçları, alacakları ve
sahip oldukları köle sayıları hakkında bilgiler verilmektedir.
Tereke kayıtlarına bakıldığında 1656-1742 yılları arasında Rusçuk’ta 245’i
erkek 68’i kadın ve 1’i Bulgar ahaliye ait olmak üzere toplamda 314 miras kaydı
bulunmaktadır. Bunlardan büyük bir kısmının Müslüman olduğu görülmektedir. Fakat
gayrimüslimlerin de bölgede yaşadığı tespit edilmiştir. Dolayısıyla, Osmanlı
idaresinde Müslüman ve gayrimüslim kişilerin mahallelerde birlikte yaşadığı
anlaşılmaktadır. Bahsedilen kişilerin beşe, çelebi, ağa, hacı, molla, paşa gibi unvanlara
ve tüccar, kasap, saatçi, kuşçu, sarraf, sahaf gibi mesleklere sahip olduğu
görülmektedir. Bu kişilerin 141’i askeri sınıfa, 157’si reaya sınıfına mensup olduğu
viii
tespit edilmektedir. Kişilerin ikamet yerleri arasında Kara Mustafa, Arık Ramazan,
Hacı Musa, Cami-i Cedid, Bacanak, Faik, Edirne, Kayseri, Yenişehir gibi pek çok yer
ismi saptanmaktadır. Aynı zamanda bazı kişilerin Rusçuk’ta, muharebede, handa,
çiftlikte, kahvehanede, iskelede, yolculuk sırasında vefat ettikleri yerler bilinirken
bazılarının ise vefat etmelerindeki hastalık veya katledilmek gibi etkenlerde ortaya
çıkmaktadır.
Kişilerin aile yapılarına bakıldığı zaman Rusçuk toplumunun tek eşli bir
yapıya sahip olduğu anlaşılmaktadır. Ancak eşin vefatı sonrasında veya eşten boşanma
halinde ikinci kez evlilik yapıldığı da görülmektedir. Rusçuk’ta %4 oranında bir
kesimin iki eş sahibi olduğu bilinmektedir. Rusçuk’ta aile başına düşen ortalama çocuk
sayısı %2,77 oranında olduğu için bir hanede beş kişi yaşadığı tespit edilmektedir.
Kişilerin tahmini servet miktarları 146 akçe ile 571.900 akçe arasında değişmektedir.
Kişilerin servetlerinde alacak verecek ilişkisi de etkili olmaktadır. Borçlar, cenaze
masrafları, kişisel borçları ve tereke işlemleri esnasında yapılan harcamaları
kapsamaktadır. Borçlar ve alacaklar içerisinde mehrin ise önemli bir yer tuttuğu
bilinmektedir. Kişilerin %4,7’lik bir oranla köle ve cariye sahibi olduğu da dikkat
çekmektedir.
Rusçuk bölgesinde 1656-1742 yılları arasında gündelik hayatın unsurları olan
eşya ve objeler üzerinde durulmuştur. Bu eşyalar bireyin hayattayken sahip olduğu ev,
bağ, bahçe, dükkân, han, tarla gibi gayrimenkullerin yanı sıra ev eşyaları, mutfak araç gereçleri, kıyafetler, kitaplar gibi menkul malları da kapsamaktadır. Rusçuk’ta evler
tek katlı ve iki katlı yapılardan oluşmaktadır. Evin etrafında tuvalet, çeşme, ocak gibi
yapıları kapsayan avlu yer almaktadır. Eve sahip 137 kişi bulunmaktadır. Evin fiyatı,
işlevi ve fonksiyonuna göre değişiklik göstermektedir. Rusçuk’ta 105 kişinin bağ
sahibi olması aktif bir biçimde bağcılık yapıldığının göstergesidir. Aynı zamanda 36
kişinin dükkân işlettiği görülmektedir. Bu esnaf dükkanları içerisinde sarıkçı, tuzcu,
kalpakçı, yastıkçı gibi çeşitli dükkanlar bulunmaktadır.
Rusçuk ev eşyalarında seccade, ihram, kilim, hasır, kebe, keçe, post, kaliçe
döşeme, halı ve muşamba evin zeminine döşenmektedir. Evin içinde bulunan yastık,
minder, bohça, sandık, şilte, çekyat, makat, iskemle ve perde evin oda takımlarını
oluşturmaktadır. Evde yer alan yatak takımları içerisinde yorgan, döşek, yatak, çarşaf,
yüz ve baş yastığı, döşek ve yorgan yüzü bulunmaktadır. Evin aydınlatmasını şamdan,
mum, fener ve kandil sağlamaktadır. Evde ısınma ihtiyacı ise kandil ile
ix
karşılanmaktadır. Temizlikte kullanılan eşyalar arasında silecek, havlu, peşkir,
makreme, leğen, ibrik gibi malzemeler yer almaktadır.
Rusçuk’ta mutfak eşya ve malzemeleri arasında güğüm, lenger, testi, zenbil,
çuval, sefer tası, çömlek, heybe, kova, çul, şişe, torba gibi eşyalar gıdaların muhafazası
ve taşınmasında kullanılmaktadır. Yemeklerin hazırlık aşamasında kullanılan eşyalar
arasında bıçak, kefkir, satır, süzgeç, havan, tekne, değirmen, tahta bulunmaktadır.
Yemeklerin pişirilme safhasında ise tencere, tabe, kazan, kahve ibriği, ocak, cezve,
kepçe, sini, saç, şiş ve maşa yer almaktadır. Yemekler bakır kap kacak, çanak, tabak,
kaşık, çatal, fincan, fincan kutusu ve fincan tabağı gibi malzemeler ile sunulmaktadır.
Rusçuk toplumunda giyim eşyalarının çoğu yün, ipek ve pamuk kumaştan imal
edilmektedir. İç giyimde gömlek, zıbın, entari, mintan üste giyilen kıyafetlerdir. Alta
giyilen kıyafetler arasında ise don, uçkur, dizlik bulunmaktadır. Dış giyimde üste
giyilen kıyafetler arasında kürk, biniş, kaftan, cübbe, kapama, ferace, yağmurluk ve
hırka yer almaktadır. Alta giyilen kıyafetler arasında ise çakşır, şalvar ve çintiyan
bulunmaktadır. Kıyafetleri tamamlayan kuşak ve kemerler çok çeşitliydi. Fes, kavuk,
kalpak, sarık, destar başa giyilmektedir. Çember, yaşmak, tülbent ve yemeni başa
örtülmektedir. Kullanılan ayakkabılar olarak çizme, postal, mest, pabuç ve terlik ile
karşılaşılmaktadır.
Rusçuk’ta kullanılan alet edevat içerisinde saban demiri, saban kayışı, alet-i
çift, orak, odun arabası, otlak arabası, keser, tırnakop, testere, tırpan bulunmaktadır.
Aynı zamanda tespih, saat, bilezik, küpe, yüzük, cüzdan, tarak gibi şahsa ait kullanılan
eşyaların varlığı tespit edilmektedir. Silahlar arasında tüfek, piştov, tabanca, kılıç,
yatağan bıçağı, topuz, gaddare gibi ateşli ve ateşsiz silahlar kullanılmaktadır.
Rusçuk’ta inek, dana, öküz, düve, buzağı, at, kısrak, koyun ve keçi beslenilen
hayvanlar arasında yer almaktadır. Rusçuk’ta kitap sahibi olan kişilerin oranının
%9,87 olması ise okur yazarlık oranının yüksek olduğunu göstermektedir
In order to understand the social and economic history of the Ottoman Empire
and to say something in this direction, inheritance records, which are one of the
documents in court records, are of great importance. Inheritance records contain
important information about the lives of deceased people. In this study, it was aimed
to give detailed information about the people living in Ruse between the years 1656-
1742 by using inheritance records. From 314 records that were examined, the names,
occupations, social and marital status, number of children, residence, death places,
how they died, income levels, debts, credits and the number of slaves had been
understood. After conveying this data, the belongings and the objects which are the
elements of the daily life between 1656-1742 in Ruse region were emphasized. These
items include properties such as households, vineyards, gardens as well as household
goods, kitchen appliances, clothing, books and other goods. The aim of the study is to
build a study of social history in the city of Ruse.
According to inheritence records, there are 314 people in Ruse, 245 of whom
are men, 68 of which are women and 1 of whom are Bulgarian. It is known that a large
number of these people are Muslims. However, it was found that non-Muslims also
lived in the region. Therefore, it is understood that Muslim and non-Muslim people
lived together in the neighborhoods in the Ottoman administration. It is seen that these
xi
people have titles such as bese, celebi, aga, hadjı, mullah, pasha and occupations such
as merchant, butcher, watchmaker, birdman, banker and bibliopole. 141 of these
people belong to military class and 157 of them belong to rayah class. Kara Mustafa,
Arık Ramadan, Hacı Musa, Cami-i Cedid, Bacanak, Faik, Edirne, Kayseri, Yenişehir
are among the places of residence. At the same time, some people died in Ruse, battle,
inn, farm, coffeehouse, pier, during the journey, while others are known to have died,
or illness or death.
When we look at the family structures of individuals, it is understood that Ruse
society had have a monogamous structure. However, after the death of the spouse or
in case of divorce from the spouse, it is seen that a second marriage was made. It is
known that 4% of the people in Ruse have 2 spouses. Since the average number of
children per family in Ruse is 2.77%, it is found that 5 people lived in a household.
Estimated wealth amounts of individuals varied between 146 and 571,900. The
relationship between people and their receivables also is effective. The debts include
funeral expenses, personal debts and expenses incurred during the inheritance
proceedings. It is known that bridewealth occupies an important place in debts and
receivables. It is also noteworthy that 4.7% of the people had have slaves and
concubines.
In the region of Ruse, items and objects which are the elements of daily life
between 1656-1742 were emphasized. These items include real estate such as
household, vineyard, garden, shop, inn, field, as well as household goods, kitchen
tools, clothes, books and other securities. In Ruse, the houses consisted of one-storey
and two-storey buildings. Around the house there were a courtyard covering structures
such as toilets, fountains and hearths. There were 137 people. The price of the house
varied according to its function and function. The fact that 105 people had have a
vineyard in Ruse is an indication that they were actively engaged in viticulture. At the
same time, 36 people run shops. Within these artisans shops there were various shops
such as turban, salt shop, heart shop, pillow shop.
Prayer rugs, ihram, rugs, mats, kebe, felt, hides, buttocks, carpets and linoleum
are placed on the floor of the Ruse house. Pillows, cushions, bundles, chests,
mattresses, sofa beds, breeches, chairs and curtains in the house constitute the room
sets of the house. Bedding in the house includes quilts, mattresses, mattresses, sheets,
face and head pillows, mattresses and quilts. Candlestick, candle, lantern and oil lamps
xii
provide the lighting of the house. The need for heating at home is met with oil lamps.
The items used in cleaning include wiper, towel, pashmiri, macreme, basin, ewer.
Among the kitchen utensils and materials in Ruse, items such as jug, lenger,
jug, zenbil, sack, pottery, pot, saddle bag, bucket, sackcloth, bottle, bag are used for
the storage and transportation of foods. The items used in the preparation stage of the
dishes include knives, kefkir, row, strainer, mortar, boat, mill, board. In the cooking
phase of the dishes, pots, tabe, cauldron, coffee kettle, cooker, coffee pot, ladle, sini,
hair, skewers and tongs are located. Dishes are served with ingredients such as copper
pots, dishes, plates, spoons, cutlery, cups, cup boxes and saucers.
In Ruse society, most of the garments were made of wool, silk and cotton
fabric. In underwear shirts, clothes, clothes, mintan clothes are worn on top. Under the
clothes worn frost, kkur, knee brace is included. Among the outerwear worn on the top
are fur, boarding, caftan, robe, closure, ferace, raincoat and cardigan. The clothes worn
underneath include flint, baggy trousers and çintiyan. The belts and belts that
complement the clothes were very diverse. Fes, melons, hearts, turbans, epic head
wear. The circle, dwelling, cheesecloth and yemeni are covered. Shoes, boots, postal,
enchanted, shoes and slippers are encountered.
The tools used in Ruse include plow iron, plow belt, tool-i pair, sickle, wood
carriage, grassland carriage, cuts, nail polish, saw, scythe. At the same time, the
presence of personal belongings such as rosary, watch, bracelet, earring, ring, wallet
and comb are determined. Weapons and firearms such as rifles, pistols, pistols, swords,
yatagan knives, mace and gaddare are used. In Rousse, cows, calves, oxen, heifers,
calves, horses, mare, sheep and goats are among the animals fed. The fact that 9.87 %
of the people in Ruse are the owners of books indicates that the rate of literacy is high
