Montaj hatlarında tekrarlı işler sırasında oluşan statik gövde duruşları, işle ilgili Kas İskelet Rahatsızlıklarının (KİSR) artmasına neden olarak çalışanların ve hatların
verimliliğini etkileyebilmektedir. Dolayısıyla, hat dengeleme problemlerinde çevrim zamanı
ve istasyon sayısı gibi kısıtlara ek olarak, montaj istasyonunda yapılması gereken işlemlerin
neden olabileceği zorlanma riskleri de dikkate alınmalıdır. Bu tez çalışmasında montaj hattı
dengeleme problemi (MHDP) için, çevrim zamanı ve ergonomik risk düzeyleri eşzamanlı
dikkate alınarak çok amaçlı bir matematiksel model geliştirilmiştir. Matematiksel modelde
hem istasyon zamanını enküçüklemek hem de ergonomik risk skorlarının toplam
sapmalarını enküçüklemek amaçlanmıştır. İki amaçtan oluşan çok amaçlı modelin çözümü
için ağırlıklı toplam ve konik skalerleştirme yöntemleri uygulanmıştır. Konik skalerleştirme
yöntemi, karar vericinin tercihlerini de modele yansıtır ve diğer skalerleştirme
yöntemlerindeki gibi dışbükeylik şartı gerektirmez, bu nedenle çok geniş ve NP-zor
problemlerde tatmin edici çözümler üretir. Geliştirilen modelin gerçek hayatta nasıl sonuçlar
elde edeceğini analiz amacıyla bir beyaz eşya montaj hattında uygulama yapılmıştır. Toplam
32 istasyondan oluşan hat, 108 iş elemanına ayrılmış, yapılan zaman etüdü çalışmalarıyla
standart süreler hesaplanmış ve REBA (Rapid Entire Body Assessment) kullanılarak çalışma
duruşlarına ilişkin risk skorları belirlenmiştir. İş elemanları en az 2,3 en çok 35,9 saniye
sürmekte ve REBA skorları en az 2, en çok 8 değerini almaktadır. Tek modelli ankastre
bulaşık makinesi hattının çevrim süresi günlük üretilmek istenen miktara göre 41 saniye
olarak belirlenmiştir. Hat önce tek amaçlı olarak istasyon zamanın en küçüklenmesi
amacıyla GAMS paket programında çözülmüş ve sonuçlar gösterilmiştir. KSY ergonomik
MHDP’ de ilk kez kullanılmış, klasik çözüm yöntemlerinin tarayamadığı çözüm alanlarında
farklı pareto çözüm elde edilmiştir. Ergonomik riskler dikkate alındığında yüksek riskli
istasyon sayısının azaldığı görülmüştür. Çok amaçlı matematiksel model için bir toplam
performans göstergesi elde etmek amacıyla iki amaç ağırlıklandırılmış ve bu iki gösterge
OMAX (Objektif Matris) ölçüm yönemi ile değerlendirilmiştir
Static body postures that are induced by the repetitive works in the assembly lines result
in ergonomic risks since they provide a basis for growth of Work-related Musculosketal
Disorders which may affect the efficiency of lines. Therefore, in addition to restrictions
caused by cycle time and amount of stations, the potential straining risks due to required job
elements must be taken into account. To this end, in this thesis work a multi-objective
mathematical model is developed that consider balancing of assembly line cycle time and
levels of ergonomic risks, simultaneously. In this mathematical model, it is aimed both to
minimize station time and to minimize the total deviations of ergonomic risk scores.
Weighted sum method and conic scalarization methods were applied to solve the multi purpose model consisting of two purposes. The conic scalarization method also reflects the
decision-maker's preferences and does not require convexity as in other scalarization
methods, thus producing satisfactory solutions to very large and NP-hard problems. To
analyse the outcomes of the developed model in real life environment, an application is
performed at a home appliance assembly line. The assembly line consisting of a total of 32
stations was divided into 108 work element, and the standard times were calculated by the
time studies and REBA (Rapid Entire Body Assessment) risk scores were determined. Work
elements take a minimum of 2.3 maximum 35.9 seconds and REBA scores have a minimum
of 2 and a maximum of 8. The cycle time of the single model built-in dishwasher line was
determined as 41 seconds according to the desired amount to be produced daily. The model
is solved in the GAMS packet program for the purpose of minimizing station time and the
results were shown. Solving the problem not only single, but also multi-objectively,
balancing results are evaluated by OMAX (Objective Matrix) method
