Günümüzde artık klasikleşmiş ve devam etmeyen bir gelenek olan divan şiiri
açıklanmaya muhtaçtır. Geçmişten bize kalan bu söz mirasını bu gün anlamakta
zorlanıyoruz. Atalarımızın yaşadığı çağda yaşamıyoruz, onlar gibi düşünmüyor,
onların kullandığı sözcüklerin bir kısmını kullanmıyor, onların yetiştiği gelenekle
yetişmiyor, onların kullandığı alfabeyi kullanmıyoruz. Bize tevarüs eden bu şiir ve
nesir mirası, onların dünyasından manzaralar sunmaktadır. Bu çalışmanın yegâne
amacı Ümmî Sinan’ı anlamak, onun söz ve düşünce âlemine ışık tutmaktır.
Ümmî Sinan XVII. yüzyıl mutasavvıf-şairlerimizdendir. Kendisi Halvetî
şeyhidir. Edebiyatımızda yer edinmesi divanı vesilesiyledir. Divanı, A. Azmi Bilgin
tarafından günümüz Türkçesine aktarılmıştır. Bu çalışma bahsi geçen çeviri esas
alınarak yapılmıştır. Türk edebiyatında son yıllarda kullanılmaya başlayan bağlamlı
dizin ve işlevsel sözlük yönteminden faydalanılmış, divandan el ettiğimiz veriler
tebdiz.com’un sistemine kaydedilmiş ve sistem bu verileri bir araya getirip divanın
sözlüğünü bize sunmuştur. Söz konusu sistem sayesinde elde edilen veriler
değerlendirilerek Ümmî Sinan Divanı’nın incelemesi yapılmıştır. İnceleme kısmı beş
bölümden oluşmaktadır. Birinci bölümde şairin duygu dünyasına ışık tutmaya
çalışılmıştır. İkinci bölümde divandaki tasavvufi unsurlar izah edilmeye çalışılmıştır.
Üçüncü bölümde divanda geçen şahsiyetlerin kim oldukları ortaya çıkarılmıştır.
Dördüncü bölümde divanda alıntılar yapılan Ayet ve Hadisler tespit edilmiştir.
Beşinci ve inceleme kısmının son bölümde divanda kullanılan atasözleri ve deyimler,
ikilemeler, yerel kullanımlar listelenmiştir. Tebdiz.com’un sisteminden
faydalanılarak elde ettiğimiz Ümmî Sinan Divanı’nın Bağlamlı Dizin ve İşlevsel
Sözlüğü, inceleme kısmından sonra çalışmamıza eklenmiştir
The classical literature needs to be expalained. We have difficulty
understanding this legacy of words that we inherited from the past. We does not live
in the age of our ancestors, we does not think like them, we does not use some of
their words, we does not grow with the tradition they grow, we does not use the
alphabet they use. This legacy of poetry and prose, which gives us repentance, offers
views from their world. The sole purpose of this study is to understand Ummi Sinan
and to shed light on his world of words and thoughts.
Ummi Sinan XVII. century is one of our sufi-poets. He is a Halveti sheik. Its
place in our literature is the occasion of his Divan. The Divan was translated into
modern Turkish by A. Azmi Bilgin. This study is based on that translation.
Concordance and functional glossary method, which has been used in Turkish
literature in recent years, has been utilized. The data we have obtain in the Divan of
Ummi Sinan saved to the tebdiz.com and the system of tebdiz.com gathered this data
and put into a dictionary. The data we have obtain through this system was evaluated
and an examined. The examination part consists of five parts. In the first part, we
tried to shed light on the poets world of emotion. In the second part, the Sufi
elements in the divan are tried to be explained. In the third section, who are the
persons in the divan are revealed. In the fourth chapter, verses and hadiths which are
quoted in the divan are determined. In the fifth and final section of the examination
part are listed proverbs and idioms used in the divan, dilemmas, local uses. The
concordance and functional glossary for the divan of Ummi Sinan, which we
obtained from the system of Tebdiz.com, was added to our study after the
examination section
