Özet:
Sağlık alanında yapılan araştırmalarda longitudinal veriler sıklıkla kullanılmaktadır. Longitudinal verilerin oluşturduğu longitudinal bir çalışma zamana bağlı olarak birey üzerinden alınan tekrarlı ölçümlerin toplanarak analiz edilmesidir.
Longitudinal veri analizinde genelleştirilmiş doğrusal modeller üç model içermektedir. Bunlar marjinal modeller, rassal etkiler modeli ve geçiş modelleridir. Geçiş modellerinde amaç, geçmiş yanıtları çeşitli dönüştürme işlemine tabii tutarak modele ilave açıklayıcı değişkenler olarak katmaktır.
Bu çalışmada, geçiş modellerinin teorik yapısı incelenmiş ve bir uygulama yapılmıştır. Bu uygulama da, Osmangazi Üniversitesi Tıp Fakültesi Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Anabilim Dalı’na başvuran 250 çocuğun solunum yolları enfeksiyonuna ilişkin verileri kullanılmıştır. Çocuklardaki solunum yolları enfeksiyon durumu bağımlı değişken; yaş, cinsiyet ve A vitamini eksikliğinin olup olmaması bağımsız değişkenler olarak ele alınmıştır. Birimlerden üç aylık zaman aralıklarında 6 kez tekrar edilen ölçümler alınarak veriler toplanmıştır. Verilerin analizi için geçiş modelleri ve geçişsiz modeller uygulanmıştır.
Geçiş modelleri uygulandığı ve uygulanmadığı durumlardaki analiz sonuçları karşılaştırılmış ve geçiş modeli uygulandığında A vitamini eksikliğinin çocuklarda solunum yolları enfeksiyon riskini arttırdığı, geçişsiz modelde ise A vitamini eksikliğinin çocuklarda solunum yolları enfeksiyon durumunu etkilemediği görülmüştür.
Longitudinal veri analizinde, geçiş modelleri uygulandığında gerçekleştirilen tahmin denklemleri, geçişsiz modeller için gerçekleştirilen tahmin denklemlerinden daha etkin sonuçlar vermektedir.