Farabi ve İbn Sina’nın astroloji reddiyeleri

Abstract

Tarih boyunca insanoğlu hem gök cisimlerinin yapısını anlamakla uğraşmış ve bunun için pek çok yöntem ve araç geliştirmiş, hem de pek çok kültürde gök cisimleri ilahi varlıklar olarak görülmüş ve onların insanlığın kaderine etkisi olduğuna inanılmıştır. Evrenin matematik ve geometrik kurallar ölçüsünde incelenmesi ve araştırılması diye tanımlanabilecek astronomi ile gök cisimlerinin birbirine ve dünyaya göre aldıkları pozisyon ve açıların insanların kaderi ile ilgisi olduğuna inanma diye tanımlanabilecek astroloji insanlık tarihi boyunca pek çok toplumda beraber yol almıştır. Fârâbî ve İbn Sînâ İslam felsefe tarihinin iki büyük filozofudur. Her iki filozofunda varlık ve yaratılışı açıklama noktasında kendilerine özgü, orijinal varlık nazariyeleri vardır. Yine aynı şekilde her iki filozofun varlık nazariyelerinde gök cisimlerinin çok önemli fonksiyonları vardır. Ayrıntılarda farklılaşma olmakla birlikte her iki filozofa göre de gök cisimleri ilahi varlıktan südur suretiyle oluşmuş, kendi öz nefislerine sahip, akıllı varlıklardır. Bu özellikleri ile de yeryüzündeki oluş ve bozuluşun, dönüşümün de sebebidirler. Bununla birlikte her iki filozof ta astrolojiyi reddeden birer risale kaleme almışlardır. Bu çalışmada her iki filozofun varlık nazariyeleri bağlamında astrolojiyi reddederken ne kastettikleri açıklanmaya çalışılmıştır. Bunun için astroloji ve astronominin Batı ve Doğu Ortaçağ dünyasında ne anlama geldiği ilgili alan taranarak tespit edilmeye çalışılmış, her iki filozofun varlık nazariyeleri bağlamında astroloji reddiyeleri açıklanmıştır. Araştırmanın temel sonucu, Fârâbî ve İbn Sînâ’nın astroloji reddiyelerinin astrolojinin tüm iddialarını reddeden reddiyeler olmadığı, astrolojinin Ortaçağ’da anlaşılan şeklini redde yönelik olduğudur. Bununla birlikte her iki filozofun astrolojiye karşı yaptıkları eleştirilerin pek çoğunun günümüz astrolojisine reddiye anlamına da gelebileceği düşünülmektedir.

All human cultures have attached importance to the understanding of structure of the celestial bodies by developing various methods and instruments for the purpose of achieving it all along history. In parallel with this scientific curiousity, every culture has considered the heavenly bodies as divine deities and believed that they have a significant influence on the fates of individuals. Throughout the history of mankind, it is evident that astronomy which can be defined as the study of the universe within the framework of mathematical and geometric rules as well as astrology defined as the belief that the positions and angles of the celestial bodies either influence, or correlate with the fates of individuals by their aspects relative to the Earth or one another have advanced together in many societies. Al-Fârâbî and Avicenna are the two foremost philosophers of Islam History. It is apparent that both of them have their own unique theories of ontology for the purpose of explaining existence and creation. It is also evident that the celestial bodies play a crucial role in their theories of existence. Although they differ in detail, both philosophers held the view that celestial bodies are intelligent beings having their own soul or self which came forth from a deity or divine being as an emanation and having these features, they are the cause of generation and corruption. Moreover, both of them penned treatises refuting astrology. In this study, it has been tried to explain what both philosophers mean while refuting astrology within the context of their theories of existence. For that purpose, the document analysis method is employed by using screening model on the relevant field literature which is related to the Medieval conception of astrology and astronomy. In addition, the refutation of astrology of both philosophers within the context of their own theories of existence has been explained by descriptive method. The main result of the present master thesis is to show that the refutations of astrology of Al-Fârâbî and Avicenna were not those refuting each thesis of astrology, on the contrary, they were written to refute the medieval conception of astrology. However, most of the criticisms of both philosophers may be considered to be the refutations of even the present-day astrology.