Türk cumhuriyetlerinde anne çocuk sağlığı göstergelerinin ekonomik ve doğurganlık özellikleri açısından değerlendirilmesi

Abstract

Anne ve çocuk sağlığına ait göstergeler, ülkelerin sosyoekonomik değişikliklerine ve sağlık hizmeti müdahalelerine karşı çok hassastır. Buna dayanarak çalışmada, aralarında sosyal, kültürel ve ekonomik işbirliği bulunan Türk Cumhuriyetleri’nde bebek, çocuk ve anne ölüm hızları ile ilişkili olabilecek ekonomik ve doğurganlık göstergeleri belirlemek amaçlandı. Çalışma, Türk Cumhuriyetleri’nde anne bebek sağlığına ilişkin sağlık göstergelerini (bebek ölüm hızı, neonatal ölüm hızı, 5 yaş altı ölüm hızı, anne ölüm hızı) etkileyen ekonomik belirteçler (kişi başına düşen gayrisafi yurtiçi hasıla, kişi başına düşen sağlık harcaması, işsizlik yüzdesi) ve doğurganlık belirteçlerini (kaba doğum hızı, toplam doğurganlık hızı) inceleyen ekolojik tipte bir araştırmadır. Elde edilen veriler, bilgisayar ortamında IBM SPSS (versiyon 23.0) istatistik paket programında değerlendirildi. Çalışmada, veri ülke nüfuslarına göre genişletildikten sonra bebek ölüm hızı, neonatal ölüm hızı, 5 yaş altı ölüm hızı ve anne ölüm hızına etki eden doğurganlık ve ekonomik göstergeler arasındaki ilişki Spearman korelasyon ile gösterildi. İstatistiksel anlamlılık değeri olarak p<0.05 olarak kabul edildi. Türk Cumhuriyetlerinde bebek, çocuk ve anne ölüm hızları, kişi başına düşen GSYİH ve kişi başına düşen sağlık harcaması arttıkça azalmakta; işsizlik yüzdesi arttıkça artmaktadır. Bebek, çocuk ve anne ölüm hızları, kaba doğum hızı ve toplam doğurganlık hızı arttıkça artmaktadır. Anne ve çocuk ölümlerini önlemeye yönelik etkili bakım hizmeti için Türk Cumhuriyetlerinde deneyim paylaşımı önemlidir. Sağlık ve ekonomi alanlarının her aşamasında sektörler arası işbirliği sağlanmalıdır.

Maternal and child health indicators are very susceptible to socioeconomic variations and health care interventions of countries. Based on this, the aim of the study was to determine the economic and fertility indicators that could be related to infant, child and maternal mortality rates in the Turkish Republics with social, cultural and economic cooperation among them. This study is an ecologic research which deals the evaluation of economic indicators (gross domestic product (GDP) per capita, health expenditure per capita, unemployment percentage of total labor force) and fertility indicators (crude birth rate, total fertility rate) which affect health indicators related to mother and child health (infant mortality rate, neonatal mortality rate, under 5 mortality rate and maternal mortality rate) in Turkish Republics. The obtained data were evaluated via computarized IBM SPSS (version 20.0) statistical package program. In this study, the relationship between economic and fertility indicators which effect infant mortality rate, neonatal mortality rate, under 5 years mortality rate and maternal mortality rate was calculated by using the Spearman correlation coefficient following the expansion of the data according to the population. Statistical significance was accepted as p <0.05. In the Turkish Republics, infant, child and maternal mortality rates decrease as the GDP per capita and health expenditure per capita increase. Infant, child and maternal mortality rates increase as the percentage of unemployment, crude birth rate and total fertility rate increases. It is important to share experience in the Turkish Republics for effective care to prevent mother and child deaths. Cross-sectoral cooperation should be provided at every stage of health and economic fields.