Türk yükseköğretiminde uluslararasılaşma stratejileri : süreç yaklaşımı çerçevesinde nitel bir inceleme

Abstract

Amaç: Bu çalışmanın amacı, Türk yükseköğretiminde uluslararasılaşma stratejilerini süreç yaklaşımı çerçevesinde irdelemektir. Yöntem: Bu çalışma, nitel araştırma desenlerinden durum çalışması deseniyle tasarımlanmıştır. Çalışma grubu, Times Higher Education (2015) veritabanında ilk 100 üniversite arasına giren sekiz üniversiteden oluşmuştur. Üniversitelerin uluslararasılaşma stratejilerini irdeleyebilmek için kurumsal misyon, vizyon ve stratejik plan gibi dokümanların yanı sıra Uluslararası İlişkiler Ofislerindeki yöneticilerle görüşmeler yapılmıştır. Katılımcılar, amaçlı örnekleme yöntemiyle çalışma grubundaki üniversitelerin uluslararasılaşma süreçlerini yürüten 11 yöneticiden oluşmuştur. Çalışma kapsamında uluslararasılaşmaya ilişkin dokümanlar doküman analizi, görüşmelerden elde edilen veriler ise içerik analizi yöntemiyle irdelenmiştir. Bulgular: Bu çalışmada Türk yükseköğretim sisteminde uluslararasılaşma sürecini göreceli olarak daha başarılı yürüten üniversitelerin, uluslararasılaşmaya ilişkin gerekçelerinin sosyo kültürel ve akademik motivasyonlara dayandığı bulgulanmıştır. Akademik stratejiler boyutunda müfredat, yabancı dilde öğretim, oryantasyon ve danışmanlık gibi eğitimsel ve sosyal etkinliklere, kurumsal stratejilerde ise yönetim desteği, personel desteği, ödül ve teşvik gibi mekanizmalara değinilmiştir. Bürokrasi, yabancı dil ve yetersiz insan kaynağı süreçte karşılaşılan en büyük engellerdir. Diğer yandan, imaj zedelenmesi ve beyin göçü uluslararasılaşma sürecinin barındırdığı riskler olarak değerlendirilmiştir. Türkiye yükseköğretiminde son yıllarda uluslararasılaşmaya ilişkin farkındalığın önemli derecede arttığı ancak nicelikten çok, niteliğin yükselmesine ilişkin politikalara ihtiyaç duyulduğu bulgulanmıştır. Tartışma ve Sonuç: Çalışma kapsamında uluslararasılaşma gerekçelerini sosyo kültürel ve akademik temele dayandıran üniversitelerin, akademik strateji olarak eğitimsel ve sosyal etkinliklere ağırlık vermesi alan yazındaki çalışma bulgularıyla örtüşmektedir. Kurumsal strateji olarak üst yönetim desteği ve ofis yapılanmaları sürece önemli katkı sağlarken, personel desteği, iletişim, teşvik ve bütçe gibi konulardaki yetersizlikler çeşitli olumsuzlukları beraberinde getirmektedir. Çoğu yükseköğretim sistemi için engel olarak görülen bürokrasiye ek olarak Türk yükseköğretiminde yabancı dil ve yetersiz insan kaynağı gibi engeller de gündeme gelmektedir. Gelen öğretim üyesi ve öğrencilerin beklentilerinin karşılanamaması durumunda yükseköğretimin uluslararası arenada imaj zedelenmesi yaşayabileceği önemli bir risk olarak değerlendirilmiştir. Bunun yanı sıra az gelişmiş ve gelişmekte olan ülkelerin süreçte karşılaştıkları en büyük risklerden olan beyin göçü, Türk yükseköğretim sistemi için de söz konusudur. Sonuç olarak, uluslararasılaşma döngü modeli dikkate alındığında, Türk yükseköğretim sisteminde sürece ilişkin farkındalık ve adanmışlığın artmakta olduğu söylenebilir. Ancak planlama, uygulama, değerlendirme ve destekleme boyutlarındaki eksikliklerin birbirini takip ettiği ve bu yüzden tek boyutlu iyileştirme girişimlerinin istenen düzeyde başarı sağlamayacağı da açıktır. Bu durumda uluslararasılaşma süreci için birbirleriyle tutarlı ve bütüncül aşamalardan oluşan kapsamlı politikaların geliştirilmesi gerektiği söylenebilir.

Purpose: The purpose of this study is to explicate internationalization strategies in Turkish higher education within the process approach framework. Method: This study is a qualitative case study. The study group was consisted of eight universities which were in 100 in the Times Higher Education (2015) ranking database. Documents such as mission, vision and strategic plans of those eight universities were analyzed to explicate the international strategies. Some interviews with the directors of (OIR) were also made. Eleven participants, directors of the offices, were purposively selected to participate in semi structured interviews. Document analysis method was used to analyze the documents about internationalization process and data drawn from interviews were evaluated with content analysis technique. Findings: In this study, the first finding showed that socio cultural and academic rationales are major motivations for those eight universities relatively at a better internationalization level. In academic strategies dimension, currriculum development, using a foreign language as a medium of instruction, orientation and supervising are the main educational and social activities. For institutional strategies, support of the senior management and faculty, reward and incentive mechanisms are on the agenda. Bureaucracy, foreign language and inefficient human resources are the main barriers in the process of internationalization. Apart from these barriers, detraction and brain drain are the risks for Turkish higher education system particularly. In recent years, there is becoming a greater awareness about internationalization in Turkish higher education system but some policies are needed to improve the quality together with quantity. Discussion and Results: Socio cultural and academic rationales are major motivations for universities to internationalize. They use educational and social activities in the process. That means there is a relation between rationales and activities as in the literature. While the support of senior management and new office organizations make important contributions to the process, this is not the case for faculty support, communication, incentives and budget. Bureaucracy as a barrier is on the agenda for most countries in the process but for Turkish higher education there seems to be two more barriers; foreign language and inefficient human resources. If incoming international faculty and students are not satisfied with the service, there is always a detraction risk for the whole system. Brain drain is another important risk that every under developed or developing country faces. In sum, if the internationalization cycle model is taken into consideration, it can be said that the awareness and commitment levels for internationalization is getting higher day by day. But as for the planning, implementing, evaluation and support cycles, there are some problems occuring in the process. The cycles are dependent on each other so it will not bring any desired success if the improvements are made in just one or two cycles. It is suggested that for a better internationalization process, coherent and holistic policies supporting each other should be made.