Amaç: Bu çalışmanın amacı, Türk yükseköğretiminde uluslararasılaşma stratejilerini
süreç yaklaşımı çerçevesinde irdelemektir.
Yöntem: Bu çalışma, nitel araştırma desenlerinden durum çalışması deseniyle
tasarımlanmıştır. Çalışma grubu, Times Higher Education (2015) veritabanında ilk 100
üniversite arasına giren sekiz üniversiteden oluşmuştur. Üniversitelerin
uluslararasılaşma stratejilerini irdeleyebilmek için kurumsal misyon, vizyon ve stratejik
plan gibi dokümanların yanı sıra Uluslararası İlişkiler Ofislerindeki yöneticilerle
görüşmeler yapılmıştır. Katılımcılar, amaçlı örnekleme yöntemiyle çalışma grubundaki
üniversitelerin uluslararasılaşma süreçlerini yürüten 11 yöneticiden oluşmuştur. Çalışma
kapsamında uluslararasılaşmaya ilişkin dokümanlar doküman analizi, görüşmelerden
elde edilen veriler ise içerik analizi yöntemiyle irdelenmiştir.
Bulgular: Bu çalışmada Türk yükseköğretim sisteminde uluslararasılaşma sürecini
göreceli olarak daha başarılı yürüten üniversitelerin, uluslararasılaşmaya ilişkin
gerekçelerinin sosyo kültürel ve akademik motivasyonlara dayandığı bulgulanmıştır.
Akademik stratejiler boyutunda müfredat, yabancı dilde öğretim, oryantasyon ve
danışmanlık gibi eğitimsel ve sosyal etkinliklere, kurumsal stratejilerde ise yönetim
desteği, personel desteği, ödül ve teşvik gibi mekanizmalara değinilmiştir. Bürokrasi,
yabancı dil ve yetersiz insan kaynağı süreçte karşılaşılan en büyük engellerdir. Diğer
yandan, imaj zedelenmesi ve beyin göçü uluslararasılaşma sürecinin barındırdığı riskler
olarak değerlendirilmiştir. Türkiye yükseköğretiminde son yıllarda uluslararasılaşmaya
ilişkin farkındalığın önemli derecede arttığı ancak nicelikten çok, niteliğin yükselmesine
ilişkin politikalara ihtiyaç duyulduğu bulgulanmıştır.
Tartışma ve Sonuç: Çalışma kapsamında uluslararasılaşma gerekçelerini sosyo
kültürel ve akademik temele dayandıran üniversitelerin, akademik strateji olarak
eğitimsel ve sosyal etkinliklere ağırlık vermesi alan yazındaki çalışma bulgularıyla örtüşmektedir. Kurumsal strateji olarak üst yönetim desteği ve ofis yapılanmaları sürece
önemli katkı sağlarken, personel desteği, iletişim, teşvik ve bütçe gibi konulardaki
yetersizlikler çeşitli olumsuzlukları beraberinde getirmektedir. Çoğu yükseköğretim
sistemi için engel olarak görülen bürokrasiye ek olarak Türk yükseköğretiminde
yabancı dil ve yetersiz insan kaynağı gibi engeller de gündeme gelmektedir. Gelen
öğretim üyesi ve öğrencilerin beklentilerinin karşılanamaması durumunda
yükseköğretimin uluslararası arenada imaj zedelenmesi yaşayabileceği önemli bir risk
olarak değerlendirilmiştir. Bunun yanı sıra az gelişmiş ve gelişmekte olan ülkelerin
süreçte karşılaştıkları en büyük risklerden olan beyin göçü, Türk yükseköğretim sistemi
için de söz konusudur. Sonuç olarak, uluslararasılaşma döngü modeli dikkate
alındığında, Türk yükseköğretim sisteminde sürece ilişkin farkındalık ve adanmışlığın
artmakta olduğu söylenebilir. Ancak planlama, uygulama, değerlendirme ve destekleme
boyutlarındaki eksikliklerin birbirini takip ettiği ve bu yüzden tek boyutlu iyileştirme
girişimlerinin istenen düzeyde başarı sağlamayacağı da açıktır. Bu durumda
uluslararasılaşma süreci için birbirleriyle tutarlı ve bütüncül aşamalardan oluşan
kapsamlı politikaların geliştirilmesi gerektiği söylenebilir.
Purpose: The purpose of this study is to explicate internationalization strategies in
Turkish higher education within the process approach framework.
Method: This study is a qualitative case study. The study group was consisted of eight
universities which were in 100 in the Times Higher Education (2015) ranking database.
Documents such as mission, vision and strategic plans of those eight universities were
analyzed to explicate the international strategies. Some interviews with the directors of
(OIR) were also made. Eleven participants, directors of the offices, were purposively
selected to participate in semi structured interviews. Document analysis method was
used to analyze the documents about internationalization process and data drawn from
interviews were evaluated with content analysis technique.
Findings: In this study, the first finding showed that socio cultural and academic
rationales are major motivations for those eight universities relatively at a better
internationalization level. In academic strategies dimension, currriculum development,
using a foreign language as a medium of instruction, orientation and supervising are the
main educational and social activities. For institutional strategies, support of the senior
management and faculty, reward and incentive mechanisms are on the agenda.
Bureaucracy, foreign language and inefficient human resources are the main barriers in
the process of internationalization. Apart from these barriers, detraction and brain drain
are the risks for Turkish higher education system particularly. In recent years, there is
becoming a greater awareness about internationalization in Turkish higher education
system but some policies are needed to improve the quality together with quantity.
Discussion and Results: Socio cultural and academic rationales are major motivations
for universities to internationalize. They use educational and social activities in the
process. That means there is a relation between rationales and activities as in the
literature. While the support of senior management and new office organizations make
important contributions to the process, this is not the case for faculty support, communication, incentives and budget. Bureaucracy as a barrier is on the agenda for
most countries in the process but for Turkish higher education there seems to be two
more barriers; foreign language and inefficient human resources. If incoming
international faculty and students are not satisfied with the service, there is always a
detraction risk for the whole system. Brain drain is another important risk that every
under developed or developing country faces. In sum, if the internationalization cycle
model is taken into consideration, it can be said that the awareness and commitment
levels for internationalization is getting higher day by day. But as for the planning,
implementing, evaluation and support cycles, there are some problems occuring in the
process. The cycles are dependent on each other so it will not bring any desired success
if the improvements are made in just one or two cycles. It is suggested that for a better
internationalization process, coherent and holistic policies supporting each other should
be made.
