Amaç: Bu araştırmanın amacı, ergenlerin algıladıkları sosyal desteğin, sahip oldukları güvensiz bağlanma tarzlarının gösterdikleri riskli davranışları yordamasında psikolojik belirtilerin aracı rolünün belirlenmesidir. Bu amaç doğrultusunda oluşturulan hipotez model yapısal eşitlik modellemesi ile test edilmiştir. Hipotez modelde güvensiz bağlanma ve algılanan sosyal destek bağımsız değişken, psikolojik belirtiler aracı değişken, riskli davranışlar ise bağımlı değişken olarak alınmıştır.
Yöntem: Bu araştırmada nicel araştırma yöntemlerinden ilişkisel tarama modeli kullanılmıştır. Araştırma Eskişehir ilinin Odunpazarı ilçesinde yer alan beş ortaöğretim kurumunun 9., 10., 11, ve 12. sınıflarına devam eden 230’u erkek ve 232’si kız olmak üzere toplam 462 lise öğrencisi üzerinde gerçekleştirilmiştir. Riskli davranışların ölçülmesinde Gençtanırım ve Ergene (2014) tarafından geliştirilen Riskli Davranışlar Ölçeği, bağlanma tarzlarının ölçülmesinde Bartholomew ve Horowitz (1991) tarafından geliştirilip Türkçeye Sümer ve Güngör (1999) tarafından uyarlaması yapılan İlişki Ölçekleri Anketi, algılanan sosyal desteğin ölçülmesinde Yıldırım (2004) tarafından geliştirilen Algılanan Sosyal Destek Ölçeği ve psikolojik belirtilerin ölçülmesinde Dregotis (1992) tarafından geliştirilen ve Türkçeye Şahin ve Durak (1994) tarafından uyarlanan Kısa Semptom Envanteri kullanılmıştır.
Bulgular: Hipotez model yapısal eşitlik modelleme tekniklerinden yol analizi ile test edilmiş ve modelin uyum değerleri incelenmiştir. Uyum değerlerine göre modelin kabul edilebilir düzeyde uyum gösterdiği belirlenmiştir. Güvensiz bağlanmanın ve psikolojik belirtilerin riskli davranışları olumlu yönde ve orta düzeyde, algılanan sosyal desteğin ise riskli davranışları olumsuz yönde ve orta düzeyde anlamlı olarak yordadığı bulunmuştur. Psikolojik belirtilerin hem güvensiz bağlanmaya hem de algılanan sosyal desteğe kısmi aracılık yaptığı belirlenmiştir. Oluşturulan modeldeki değişkenlerin riskli davranışlardaki toplam varyansın %25’ini açıkladığı tespit edilmiştir. Sonuç ve Tartışma: Bu araştırma, ergenlerin sergiledikleri riskli davranışların oluşmasında güvensiz bağlanma tarzlarının, algılanan sosyal desteğin ve psikolojik belirtilerin önemli rol oynadığını göstermektedir. Araştırmada riskli davranışların, güvensiz bağlanmanın, algılanan sosyal desteğin ve psikolojik belirtilerin alt faktörlerinin onlara bağlandığı gizil değişkenler olarak ele alınması, değişkenler arasındaki etkileşimlerin daha iyi ve bütüncül bir şekilde incelenmesini sağlamıştır. Ergenlerin çeşitli psikolojik ve sosyal sorunlar yaşadığı ergenlik döneminde, sosyal ve yakın ilişkilere yön veren bağlanma tarzlarının, psikolojik rahatsızlıkların ve çevreden algılanan sosyal desteğin riskli davranışlar sergileme üzerinde etkili olabileceği bulgusuna ulaşılmıştır. Oluşturulan bu modelin ve ulaşılan bulguların ortaöğretim kurumlarında riskli davranışlar konusunda yürütülebilecek koruyucu ve önleyici çalışmalarda kullanılmasının yararlı olacağı düşünülmektedir.
Purpose: The aim of this study is to determine the mediator role of psychological symptoms on the predictive stenght of perceived social support and insecure attachment styles on the risky behaviours among adolescents. The hypothetical model was formed and tested using structural equational modeling. Insecure attachment and perceived social support were determined as the independent variables, while psychological symptoms were determined as a mediator variable, and problem behaviour was determined as the dependent variable.
Method: The correlational model of quantitative research design was used in this study. The study was conducted on 462 high school students (230 boys, 232 girls) continuing their education in 9th, 10th, 11th and 12th grades of five different high schools in Odunpazarı central district of Eskişehir. Risky Behaviours Scale developed by Gençtanırım and Ergene (2014) was used to measure problem behaviours, Relationship Scales Questionnarie developed by Bartholomew and Horowitz (1991) and adapted to Turkish by Sümer and Güngör (1999) was used to measure attachment styles, Perceived Social Support Scale developed by Yıldırım (2004) was used to measure perceived social support and Brief Symptom Inventory developed by Dregotis (1992) and adapted to Turkish by Şahin and Durak (1994) was used to measure psychological symtoms.
Findings: The hypothetical model was tested by path analysis technique of structural equational modeling and the fit indices of the model were analyzed. According to the fit indices, the model was determined appropriate in an acceptable level. It was found that insecure attachment and psychological symptoms significantly predicted problem behaviours in a positive way with medium effect size. It was also found that perceived social support significantly predicted problem behaviours in a negative way with medium effect size. Psychological symptoms were determined as a partial mediator for both insecure attachment and perceived social support. The independent variables and mediator variable in the model explained %25 of total problem behaviours variance. Conclusion and Discussion: This study demonstrates that insecure attachment styles, perceived social support and psychological symptoms play animportant role in occuring of problem behaviours. Problem behaviours, insecure attachment, perceived social support and psychological symptoms were defined as latent variables consisted of many subscales, and this enabled to analyze the relationships more holistic between the variables. It was seen that the attachment styles influencing social and intimate relationships, psychological symptoms and perceived social support had a considerable effect on problem behaviours during adolescence in which adolescents face various psychological and social problems. The findings of this research and the tested model would be useful for further protective and preventive studies about problem behaviours which will be conducted at high schools.
