Karahanlı Türkçesiyle yazılmış Kutadgu Bilig, Dîvânu Lugâti’t-Türk, Atebetü’l-Hakâyık ve Rylands Kütüphanesinde bulunan Satır Altı Kur’ân Tercümesi gerek sözvarlığının genişliği gerekse sahip olduğu birikimle tıp terimleri açısından dikkat çekici bir zenginliğe sahiptir. Bu eserler Karahanlıların tıbbi durum, kavram ve nesnelere hangi ölçüde terim geliştirebildiğini ayrıca tıp terimlerinin lehçe içindeki nicelik ve niteliğini gözler önüne sermektedir.
Türk dilinin değişik alanlarında kullanılan tıp terimleri çeşitli araştırmacılar tarafından incelenmiş olmasına rağmen, Karahanlı Türkçesine ait tıp terimleri henüz müstakil bir çalışmada ele alınmış değildir. Bu tez daha önce araştırılmamış olan bu konuyu ele almak için hazırlanmıştır.
Bu çalışmada “Terim nedir?” sorusunun cevabı aranmış, Karahanlılar, Karahanlı Türkçesi ve Türk tıbbıyla ilgili bilgiler verilmiştir. Karahanlı Türkçesinde kullanılan tıp terimlerini belirlemede Kutadgu Bilig, Dîvânu Lügâti’t-Türk, Atebetü’l-Hakâyık ve Satır Altı Kur’an Tercümesi’nden yararlanılmıştır. Elde edilen terimler; temel organ adları, ara organ adları, bedensel hastalıklarla ilgili isimler, bedensel hastalıklarla ilgili eylemler, zihinsel hastalıklarla ilgili terimler, tedavi ile ilgili terimler ve diğer terimler olmak üzere 7 bölüme ayrılmış; Eski Türkçe hakkında yapılan çalışmalar göz önünde bulundurularak yapı, anlam ve köken açısından incelenmiştir.
Kutadgu Bilig, Dîvânu Lugâti’t-Türk, Atebetü’l-Hakâyık and An Interlinear Translation of Kur’an (which is in Rylands Library now) which were written in Karakhanid Turkish have very wealthy with regards to its vocabulary and medical accumulation. All of these works reveals words for medical cases, notions and stuffs which Karakhanids lexicalised. These texts are crucial to determine quality and quantity of medical terms in Karakhanid dialect.
Although some researchers have worked about medical terms of several dialects, there is no work that study about medical terms in Karakhanid dialect in general sense. The subject has been dealt with in this work.
The question of “What is term?” has been answered and some information about Karakhanids, Karakhanid Turkish and medical of Turks has been given. To determine medical terms Kutadgu Bilig, Dîvânu Lügâti’t-Türk, Atebetü’l-Hakâyık and An Interlinear Translation of Kur’an have been used. Then, the terms have been categorised such as main organ names, intermediary organ names, names of mental diseases, names of physical diseases, verbs related to diseases, treatment terms and other terms. The terms have been analyzed with regards to structure, semantics and etymology considering studies about Old Turkic.
