İslam hukukuna göre süt bankacılığı

Abstract

İnsanın, yaratıcısıyla ve diğer insanlarla ilişkilerini düzene koyan ilahi ilkelerin son halkası Hz. Muhammed ile tamamlanmıştır. İnsanın varoluş sebebi olan aile ve bu ailenin işleyişi de İslam’da önemli bir yere sahiptir. Birçok ayet ve hadis, aileyi oluşturan ana baba hakkına, onlara ihsan etmeye ve neslin devamını sağlayacak olan çocukların terbiyesine dikkat çekmektedir. Çocukların manevi yönden davranışlarına etki eden maddi/biyolojik gelişimleri için onların beslenmelerine de dikkat edilmesine dair tavsiyeler bulunmaktadır. Toplumun sağlığı aileye, ailenin sağlığı da anne-bebek irtibatına bağlıdır. Bu sebeple bebeklerin ilk iki yıldaki beslenmeleri İslam dini açısından oldukça önemlidir. Bu dönemde, bebeklerin öncelikle kendi annesinin sütü ile bulunamıyorsa başka annelerden temin edilen süt ile beslenmesi tavsiye edilmiştir. Kur’an ve hadislerde “ r-d-a = rada’ ” kavramıyla ifade edilen “süt emzirme” bebeğin hem öz annesinden hem de diğer kadınlardan emmesinin özel adı olmuştur. Kadınların kendi bebeklerinin dışındaki bebekleri emzirmeleri eski toplumlarda da var olan bir gelenekti. Fıtratta bulunan bu süt emzirme âdeti, Kur’an ve Sünnet ile bazı ilkelere bağlanmış, süt emzirme âdeti korunmuş ve bu tür emzirmelerin “süt akrabalığı” oluşturacağı da belirtilmiştir. Öte yandan süt akrabalığı, kan akrabalığı gibi“sürekli evlenme engelleri” içerisinde zikredilmiştir. Bebeğin besin ihtiyaçlarını gideren ve onu çeşitli hastalıklardan koruyan anne sütü, Allah’ın insanoğlu için yaratmış olduğu mucizevi bir gıdadır. Anne sütünün prematüre/erken doğan ve normal doğan için hayati öneme sahip olmasından hareket ederek, çeşitli sebeplerle anne sütünü alamayan bebeklerin bu ihtiyacını gidermek için süt bankaları kurulmaya başlanmıştır. Dünya Sağlık Örgütü (WHO) tarafından da desteklenen süt bankalarının ülkemizde de kurulması planlanmış fakat bu girişim, İslam’da evlenmeleri haram olan süt akrabalığı evliliklerinin yaygınlaşacağı, kontrolünün de mümkün olamayacağı gibi endişeleri gündeme getirmiştir. Bu çalışma, süt bankaları konusundaki dünyada yaygın olan tespitleri, işleyişleri ve bunun İslam’a göre hükmünü incelemek için yapılmıştır. Günümüz fıkıh problemleri çerçevesinde ele alınabilecek olan süt bankacılığının, helal olma şartları ve zaruri durumlarda neler yapılması konusundaki ilkeler belirlenmeye çalışılmıştır.

The last stage of the divine laws that regularize people behaviours’ with another people and God completed with Hz. Muhammed. Family that main reason of existence of human being and mechanism of the family has an important place in İslam. Many verses in Quran and hadiths call attention to right of mother and father who constitute family, obedience to them, and education of children that they will provide the continuity of generations. There are advices about paying attention to their nutrition, and their biological evolution that affects their moral behaviours. The health of society is connected to health of family and the health of family is connected to health of mother-baby health. For this reason, nutrition of babies throughout the first two years after being born, has a great importance in İslam religion. At that age, there are some advices about feeding them with his/her mother’s breast milk, if it doesn’t exist with another woman’s milk. In Quran and hadiths, the concept of “r-d-a=reda’a” that means breast-feeding used for sucking milk of a baby from his/her mother or from another woman. It is understood that breast-feeding of woman to another people’s babies is a tradition that was taken places in old societies. This breast-feeding tradition in the fitra is protected by regulated by the Quran and it is stated that this tradition creates a milk kinship. On the other hand, this milk kinship exists between continuous marriage barriers. Breast milk that provides babies nutrient they need, and protect them to various disease is a miraculous food that created by Allah for human. Because breast milk has a vital importance for premature and new-born babies, it is started to found breast milk banks for babies who are lack of this nutrition for some reasons. It was planned to found these breast milk bank supported by World Health Organization (WHO), but this attempt brought some concerns like that milk kinship marriage can be widespread and it cannot be under control. This research was made to understand the mechanism of breast milk bank and what İslam says about it. Beside, in this research the principles of being helal for breast milk bank with in the frame work of recent canon law were defined; what have to be done in indispensable cases were determined.